Kronik Ağrılar ve Uyku Problemleri

Yazan ve doğrulayan psikolog Montse Armero

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

İspanya’da yapılan araştırmalara göre kronik ağrılar nüfusun yaklaşık olarak %25’ini etkilemektedir. 5000 kişiyle yapılan bir çalışmada, katılımcıların %43’ünün son bir hafta içerisinde özellikle bacaklar, sırt ve baş bölgesinde ağrı çektiklerini ortaya konmuştur. Bunlardan %54’ünün uzun dönemli rahatsızlıklar yaşadıkları ve bu durumun hayatlarını ciddi derecede etkilediği belirlenmiştir.

Ağrıların en yaygın nedenleri eklem iltihabı, romatizma ve migren olarak ön plana çıkmaktadır. Bu ağrılara karşı hastaların %60’tan daha fazlası ağrı kesici kullanmaktadır. Ağrı kesiciler uzun dönem kullanıldıklarında çok sayıda yan etkiye neden olmaktadır. Bu yan etkiler arasında ağrı çeken insanların rahatsızlıklarını daha da kötüleştiren yeni hastalıklar da yer almaktadır.

Kronik Ağrının Yol Açtığı Etkiler Nelerdir?

Kronik ağrılar yaşam kalitesini önemli oranda düşüren problemler arasında yer almaktadır. Ağrının kendisine ek olarak bu durumun her gün ortaya çıkması psikolojik anlamda da önemli bir rahatsızlık anlamına gelir. Kronik ağrıdan en fazla etkilenen yaşamsal fonksiyonlar şu şekilde sıralanabilir:

• Uyku kalitesi.
• Sosyal hayat.
• Bilişsel beceriler.
• Fiziksel aktiviteler.
• İş performansı.
• Farklı günlük aktiviteler (banyo yapmak, alışveriş yapmak, yemek pişirmek, araba kullanmak, yazı yazmak vb.).
• Anksiyete ve depresyon gibi psikolojik rahatsızlıklara karşı kişinin daha savunmasız hale gelmesi.

Bunların tamamı hasta için çok ciddi bir stres kaynağıdır. Maalesef pek çok vakada uzun süreli ağrıların kronik strese yol açtığı görülmektedir.

Kronik Ağrılar ve Uyku Kalitesi

Bir kronik ağrı tedavisinin yeterli olup olmadığını anlamak için uyku kalitesi en temel göstergelerden biri olarak kabul edilmektedir. Orta ya da ağır derecede kronik ağrı hastalarının %50-70 oranında bir bölümü farklı uyku bozuklukları yaşamaktadır. Bu durum özellikle yaşı ilerlemiş olan hastalarda daha sık olarak görülmektedir. Bu bağlamda, en yaygın olarak görülen rahatsızlıklar şu şekilde sıralanabilir:

• Uykuya dalma konusunda sorun yaşama.
• Ağrı nedeniyle gece uykudan uyanma.
• Dinlendirmeyen uyku.
• Gündüz saatlerinde uykulu olma durumu.

Bu hastalarda görülen ağrı kişilerin yeterince dinlenememesine neden olmaktadır. Bunun sonucunda da hiperaljezi adı verilen ve ağrıyı daha fazla hissetme anlamına gelen durum ortaya çıkar. Daha fazla ağrı ve acı hissetmek daha kötü dinlenmeye yol açar. Yani olumsuz durumlar birbirini tetikler ve hasta daha fazla zarar görmüş olur.

Uyku Konusunda Analjezik İlaçların Etkileri

Kronik ağrıların tedavisi için verilen ilaçlar semptomların iyileşmesine yardımcı olur. Ancak bu ilaçlar hastanın uyku kalitesini etkiler. Bu gruba giren ilaçlar arasında en yaygın olanları şunlardır:

Nonsteroid Antienflamatuar İlaçlar (NSAİİ)

Nonsteroid antienflamatuar ilaçlar (NSAİİ), yetişkinlerde ağrı kesici olarak en yaygın kullanılan ilaçlar arasında yer almaktadır. Sadece inflamasyonu azaltmakla kalmazlar, aynı zamanda ateşin düşürülmesi, şişkinliğin azaltılması ve kızarıklıklarını giderilmesi için de kullanılırlar. Eklem iltihabı ya da lupus gibi kronik sağlık problemlerinin tedavi sürecinde hastalara verilirler.

Peki bu ilaçlar uykuyu nasıl etkiler? Nonsteroid antienflamatuar ilaçlar uykununun etkinliğini azaltır ve gece boyunca kişinin daha sık bir şekilde uyanmasına neden olur. Bunun en temel üç sebebi bulunmaktadır:

• Prostaglandin (düzenleme enzimleri) sentezinin azalması.
• Melatonin hormonunun salgılanmasının önlenmesi.
• Kronik sindirimden kaynaklanan mide tahrişi.

Kronik Ağrılar ve Opioidler

Opioid ağrı kesiciler, doktorunuz tarafından reçeteyle verilmişse ve sınırlı bir zaman diliminde kullanılırsa zararsızdır. Ancak bu gruba giren ilaçları kullanmayı alışkanlık haline getirmek bağımlılığa yol açabilir ve uygun olmayan bir biçimde kullanılırlarsa doz aşımına ve hatta ölüme dahi yol açabilirler. Bu nedenle, doktorlar bu tür ilaçları yazarken son derece temkinli davranırlar.

Opioidler uykuyu nasıl etkiler? Bu ilaçların kullanılması uykunun REM aşamasını ve yavaş dalga uyku süresini kısaltır. Bunların ikisi de uyku çevrimlerinin sağlıklı fizyolojik gelişimi açısından gerekli aşamalardır.

Kortikosteroidler

Kortikosteroidler, temel olarak eklem iltihabı, astım, lupus, multipl skleroz ya da çeşitli kanser türlerinde inflamasyonu azaltmak için kullanılan ilaçlardır.

Bu ilaçların sürekli bir biçimde kullanılması farklı yan etkileri de beraberinde getirir. Bunlar arasında kemiklerin zayıflaması ya da katarakt bulunmaktadır. Bu yüzden genellikle kısa süre kullanımları tercih edilir.

Bu gruba giren ilaçlar uykuyu nasıl etkiler? Yüksek dozlarda alındığında opioidler gibi işlev görürler. REM ve yavaş dalga uykusu aşamalarının kısalmasına neden olurlar.

Kronik Ağrılar ve Uyku Problemleri Arasındaki İlişki

Bilimsel bulgular kronik ağrılar ile uyku rahatsızlıkları arasında doğrudan bir bağlantı bulunduğuna işaret etmektedir. Ağrı genellikle dinlenmeyi zor hale getirir ve sağlıklı bir şekilde uyuyamamak da çekilen ağrıları daha fazla artırır.

Uykuyla ilgili yapısal değişimlerin birden çok faktöre dayandığını unutmamak gerekir. Bu bağlamda kişinin yaşı önemli bir rol oynarken, alınan ilaçların da ciddi etkisi bulunmaktadır. Bunlara ek olarak diğer hastalıklar ya da dış etkenler gibi farklı değişkenlerin de gece uykusunu engellediğinin altını çizmek gerekir. Bunun sonucunda da ağrı hissinin artması göz ardı edilmemesi gereken bir detay olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kronik ağrılara karşı analjezik tedavi yöntemlerinden biri uygulanırken uzun zaman alan seçenekler yerine daha kısa sürede sonuç veren seçeneklerin tercih edilmesi önerilmektedir. Yapılan çalışmalar bu tür ilaçların analjezik tedavilerle bağlantılı uyku problemlerini azalttığını göstermektedir.