Karanlık Empatlar: Tanımı ve Kilit Özellikleri

Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Psikoloji alanında tek bir popüler inanç varsa, o da psikopatların, Makyavelistlerin ve hatta narsistlerin gerçek empatik özelliklerden ve yeterliliklerden yoksun olmasıdır. Ancak, bu sorun düşündüğünüzden de daha karmaşıktır. Öyle ki, son yıllarda kişilik üzerine yapılan psikolojik araştırmalar, devrim niteliğinde olduğu kadar ilginç yeni bir değişkeni ortaya çıkarıyor: karanlık empatlar.

Şimdi, bu konseptin bileşenleri nelerden oluşuyor? Bu kavram, nüfusun yalnızca küçük bir yüzdesini tanımlayacak yeni bir psikolojik yapıdır. Bazı “klasik” karanlık kişilik özellikleri sergilemelerine rağmen, bu kişilerdeki daha parlak bir boyut, neredeyse şefkatli bir taraf ortaya koyan bireyler olmalarıdır. Bu gerçek, son zamanlarda uzmanların daha da çok dikkatini çekmiştir ve bu konudaki araştırmalar da her geçen gün artmaktadır.

Bazı uzmanlar, karanlık empatları, Harry Potter serisindeki karakter Severus Snape gibi klasik filmlerin ve romanların anti-kahramanları olarak tanımlarlar. Büyük ölçüde, bunlar, biraz soğuk davranışlar sergilemelerine ve manipülasyon sanatında usta olmalarına rağmen, iç yeteneklerini, kişisel sorumluluklarını ve temel anlamda da nezaketlerini gizleyen kişilerdir.

Karanlık empatlar kimlerdir?

Evrimsel psikoloji alanında, “karanlık özelliklerin” insanlığa bir ivme kazandırabileceğine inanılır. Çatışma çözme, başkalarına liderlik etme, karmaşık koşullarda hızlı karar verme veya kişinin hedeflerinden vazgeçmeme gibi beceriler açıkça olumlu özelliklerdir.

Peki, karanlık özelliklerden bahsederken neyi kastediyoruz? Bunlar, karanlık üçlü olarak adlandırılan bir yapıyı tanımlar (Bu konsept, 2002’de Paulhus ve Williams tarafından icat edilmiştir). Bu terim, narsisizm, Makyavelizm ve psikopatinin kişilik özelliklerini ifade eder. Karanlık özellikler, duygusal soğukluğun, saldırganlığın ve özgünlüğün öne çıktığı, açıkça kötü niyetli kişiliklerarası bir karakteri tanımlar.

Bununla birlikte, bu karanlık profili tanımlayan geniş özellik yelpazesi içinde daha şefkatli ve uyumlu bir kişilik türü olduğunu söylesek sizce ne olur? Son araştırmalar yeni bir psikolojik yapı ortaya çıkarmış oldu: karanlık empati. Bu yeni ortaya çıkan özellik, bir şekilde karanlık üçlünün daha uzlaşmacı tarafını temsil ediyor. İsterseniz, birlikte bu konsepti daha detaylı bir biçimde analiz edelim.

Karanlık empatlar: yüksek empati ve karanlık özellikler

Bu araştırma makalesi Temmuz 2020’de yayınlandı. Auckland University of Technology (Yeni Zelanda) ile birlikte Nottingham Üniversitesi ve Bishop Grosseteste Üniversitesi (Birleşik Krallık), karanlık üçlüde empatinin rolünü daha iyi anlamak için bir çalışma yürüttü.

• Ne psikopat ne de narsisist ve Makyavelist kişiliğin kişiliklerinde empatik bir boyuta sahip olmadığına dair yaygın bir varsayım vardır. Ancak, bu özelliğin kullanımı her zaman olumlu yönde değildir.
• Çoğu zaman, bu kişiler, empati kurarlar. Diğerinin duygusal gerçekliğini algılarlar ama onlar için bu, insanları daha iyi manipüle etmek için önemli bir kaynaktır. Diğer bir deyişle, empatileri açıkça araçsaldır.
• Ancak yaklaşık bin kişilik bir örneklem üzerinde yapılan bu araştırmada uzmanlar çarpıcı bir şey keşfettiler. Karanlık özellikler göstermesine rağmen, bu nüfusun yüzde 19,3’ü başka bir tür yüksek empati gösterdi. Başkalarının gerçekliğini kendi gerçeklikleri ile bağlayıp hissedebildiler ve hatta şefkat duygusunu bile deneyimlediler.
• Bu tür empatik kişiliğe sahip insanlar karanlık empatlar (dark empaths – DE) olarak biliniyorlar.

Empatik bir psikopat olabilir misiniz? Merhametli narsistler gerçekten var mı? Aslında, bu çalışmanın bize gösterdiği şey, karanlık empati ile de tanımlanan “belirli” psikopat, Makyavelist veya narsisistik özelliklere sahip bazı insanlar olabileceğidir.

Karanlık empatlar: özellikleri nelerdir?

Çoğunlukla erkeklerde bu durum görülmektedir. Karanlık empatlar, sinema ve edebiyat dünyasında, sonunda iyi bir kalbe sahip olduğu ortaya çıkan tipik gizemli veya kötü karakter olarak temsil edilirler. O kan içmeyen bir vampirdir aslında; ya da her zaman yardıma muhtaçları destekleyen ve onlara yardım eden soğuk ve antisosyal dedektiftir. Çetesini iyi bir amaç uğruna suç işlemeye sevk eden hesapçı hırsız da bunlar arasında sayılabilir.

Bunlar, karanlık özelliklerin ne kadar olumlu olabileceğini bize gösterebilecek prototip görüntülerdir. Bu yüzden de psikoloji biliminin onlara özel bir ilgisi var. Sonunda, bu kişilikler, belirli işler için faydalı olabilecek bir dizi özelliği tasvir ediyorlar: casuslar, askerler, doktorlar ve hatta kamuya açık belirli pozisyonlarda çalışan kişiler bu özelliklere sahipler. Bunları nasıl tanımlayacağımıza da bir bakalım isterseniz.

Dışadönük ve nevrotik yapıya sahipler

Karanlık empatlar, açık bir biçimde dışa dönük, dinamik, yüksek düzeyde açıklık ve duyguları başkalarına ifade etme kolaylığı ile karakterizedir.

Aynı şekilde, nevrotik bir karakter de genellikle bu kişiliklerin bir diğer parçasıdır. Başka bir deyişle, büyük olasılıkla belirgin duygusal iniş çıkışlar yaşarlar (örneğin anksiyete, depresyon ve fobiler). Bu insanlar, genellikle, duygusal anlamda acı çekerler.

Arkadaş canlısı ve sosyaller

Nezaketleri gerçektir. Hislerini taklit etmezler ve ilişki kurmaktan, insanlarla tanışmaktan ve insanlarla bağlantı kurmaktan zevk alırlar.

Güç sahibi olmayı severler ama katılımcı liderliği de teşvik ederler

Genellikle karanlık üçlüye hakim olan ortak özelliklerden biri, güç ihtiyacıdır. Güç sahibi olmayı severler, kendilerini bununla tanımlarlar ve lider olduklarında kendilerini tatmin olmuş hissederler.

Ancak, karanlık empat olmanın bir de avantajı vardır: bu duygu durumu, daha insancıl bir liderlik duygusuna yol açabilir. Bu insanlar, başkalarının iyiliğini, herkesin iyiliği için ön plana çıkarabilir. Onlar, ilham veren, katılımcı ve diğerlerini de hedefledikleri ortak başarıya doğru yönlendiren liderlerdir.

Savunmasız narsizm

Bu oldukça empatik kişiliğin bir başka özelliği de bir tür savunmasız narsizmdir. Kolayca incinirler. Başkalarının gerçeklerini anlayabilir ve onlara saygı duyabilirler. Ancak, kendileri hakkında olumsuz yorumlar duyduklarında çok üzülürler.

Kusursuz ama yetenekli

Son olarak, karanlık empatların birçok alanda ne kadar yetkin olduğunu görmek de oldukça ilginçtir. Yeteneklidirler, iyi liderdirler, ve insanlarla çok iyi bağlar kurarlar. Elbette, belirli bir narsizm ve açık manipülatif beceriler gibi karmaşık özellikler de sergiliyor olacaklardır.

Kısacası bu psikolojik yapı ile ilgili çalışmalar önümüzdeki yıllarda da devam edecektir. Kısa bir süre içerisinde, bu kişilik tipine sahip insanların toplumda oynadıkları rol hakkında muhtemelen daha birçok şey öğreneceğiz.