İş Devamsızlığının Psikolojik Sebepleri
İş saatlerinde özel e-postalarınızı kontrol etmenizin bir çeşit devamsızlık olduğunu biliyor muydunuz? Genel olarak bu yapılan eylem geçerli mesai saatleri içerisinde kasti iş devamsızlığının karşılığıdır. Bu durum pozisyonunuzun beraberinde getirdiği görevler, haklar ve fonksiyonlardan kaçmak olarak da düşünülebilir. Peki bu davranışın arkasında yatan şey nedir? Kişi iş yerinde neden sorumsuz biri haline gelir?
Bu durum pek çok değişkeni bünyesinde barındırığı için tartışması oldukça zor bir durumdur. Ayrıca; iş devamsızlığının cinsiyet, din ya da yaş fark etmeksizin oldukça sık görülen bir vaka olduğunu söyleyebiliriz. Bu durum psikososyal etmenler dahil olmak üzere, pek çok etmenden etkilenir. Belirli vakalara bağlı olarak, oldukça farklı çeşidi olabilir. Bu yazımızda, iş devamsızlığına sebep olan etmenleri daha yakından incelemeye çalışacağız.
İş Devamsızlığının Türleri
Uzmanlar iş devamsızlığını genel olarak aşağıdaki üç türde sınıflandırırlar:
- Bulunulan devamsızlık: Bu tür bir devamsızlık ile mesai saatlerinde başka işlerin yerine getirildiği durum kastedilmektedir. İnternetten alışveriş yapmak, kişisel e-postaları okumak, aile ya da arkadaşları aramak bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Bu koşullar altında, bu davranışlar genellikle devam ettiği için şirket önemli kayıplar yaşar. Çalışan görevlerini etkili bir şekilde yerine getirmez ve bu da şirketin üretkenliğini etkiler. Bu durum birkaç uyarının ardından çalışanın uzaklaştırma alması ya da kovulmasıyla sonuçlanabilir.
- Gerekçeli devamsızlık: Çalışan şirketi ya da süpervizörünü gelmemesi konusunda bilgilendirmek koşuluyla çalışmaz. Bu gibi durumlara, doktor randevusu, tatil günleri, anne ya da babanın doğum izni, aileden bir kişinin vefat etmesi, iş kazaları gibi durumları sayabiliriz.
- Gerekçesiz ya da bildirilmemiş devamsızlık: Bir önceki türün tam tersidir. Çalışan işlerini yerine getirmemesinin sebebinin bilgisini vermez. Diğer bir deyişle bu, izin verilmemiş devamsızlıktır; çalışmamaları için herhangi bir izin verilmemiştir. Bu durum bulunulan devamsızlık gibi, çalışanın işten kovulmasına yol açabilir.
İş Devamsızlığının Psikolojik Sebepleri
İş devamsızlığının neden oldukça sık karşılaşılan bir durum olduğunu anlamak için sebeplerinin tanımlanabilmesi ve hem çalışan hem de işveren için sonuçlarının belirlenmesi gerekmektedir. Önceden de belirttiğimiz gibi, iş devamsızlığının en belirli göstergelerinden bir tanesi psikososyal etmenlerdir.
Benlik Yitimi, Demotivasyon ve Düşük Öz Güven
Son dönemlerde iş, kendi başına değeri olan bir şey olmaktan çıktı. Diğer bir deyişle, iş öyle araçsallaştırıldı ki özünde bir değer kalmadı. Oldukça korkulan “kriz”, çalışanları otomatik cihazlara çevirdi. Masa başında oturmak ilerlemelerinin ve hayattaki sorumluluklarını karşılayabilmelerinin tek yolu.
Bunun sebebi çalışanlar için önemli olan tek şeyin ayın sonunda aldıkları maaş olmasıdır. Bu sebepten ötürü, performanslarına odaklanmayı bırakıp düzenli ödemelerini gerçekleştirmeleri için gereken maaşlarına konsantre olurlar. Bu durumun en direkt etkisi benlik yitimidir. Çalışan, işini keyif aldığı bir şey olarak görmez, bunun yerine; hayat kalitesini sabit tutabilmek adına ihtiyaç duyduğu bir şey olarak görür. Bu süreç boyunca, bu gibi bir davranış demotivasyona sebep olur ve bu da çalışanın düşünce yapısını olumsuz yönde etkiler.
“İş devamsızlığı evrensel bir sorundur, hem organizasyonun hem de çalışanın kaybına mal olur. Bu durum birbirleriyle bağlantılı farklı etmenlerden etkilenir.”
– Rhodes and Steers, 1990
İş Stresi
Günümüzde hala bazı şirketler çalışanların sayısını minimumda tutarak üretkenlik ilkeleri edinmeye çalışıyorlar. Diğer bir deyişle, aynı seviyede üretkenlik beklentisiyle ya yeni çalışan işe almıyor ya da çalışanları işten atıyorlar. Bu, aynı maaşı alıp aynı sürelerde çalıştığı halde daha fazla görev ve sorumluluğu olan kişilerin üstündeki baskıyı artırıyor.
Peki sonuç nedir? Çalışanlar fazla iş yükü altında eziliyorlar, demotivasyondan dolayı düşüş yaşıyorlar ve iş stresleri artıyor. İş stresi de iş devamsızlığının psikolojik sebeplerinin başında geliyor.
Yapmamız gerekenler ve yapabileceklerimiz arasında dengesizlik olduğunda stresli bir hayata adım atmış oluruz. Uluslararası Çalışma Örgütü ofis ortamındaki stresi “sanayileşmiş ülkelerin ekonomisine dair bir tehlike” olarak adlandırmıştır.
İş Stresinin Sonuçları
İş stresinin bazı sonuçları kişiye ve durumla başa çıkma stratejilerine bağlı olarak kısa, orta ve uzun vadede kendini gösterebilir. Stresin bazı psikolojik etkileri şunlardır:
- Konsantre olmakta ya da anlamakta zorlanma.
- Anksiyete ya da depresyon.
- Kognitif bozukluklar.
- Uykusuzluk.
- Bazı zihinsel hastalıklar.
Bu durumun fiziksel sonuçları kendini kardiyovasküler hastalıklar (hipertansiyon, aritmi) ya da dermatolojik değişimler (dermatit, saç dökülmesi, kurdeşen) olarak gösterir. Diğer fiziksel sonuçlar arasında cinsel problemler (iktidarsızlık, erken boşalma) ya da hatta kas-iskelet problemlerini (kas krampları, tikler, kas gerginliği) sayabiliriz.
Bu biyopsikososyal rahatsızlıklar ne organizasyon ne çalışan tarafından geçiştirilecek şeyler değildirler. Şirketler çalışanlarının stresten arınmalarına yardımcı olmalıdırlar. Bir diğer sorun ise sahte davranışlarda bulunmaktır. Bu duruma iş devamsızlığını meşrulaştırmak için hasta taklidi yapma ya da kişinin zihinsel bir problemi varmış gibi davranmasını sayabiliriz. Sonuçta bunlar kanıtlaması ya da kontrol etmesi zor durumlardır.
Bu sebepten ötürü, iş devamsızlığı doğrudan şirketin politikaları, iş ortamı ve çalışanın tatmin olmaması ile ilişkili bir problemdir. Bu probleme her bir çalışanı kapsayacak şekilde etkili ve akıllı bir çözüm getirilmesi gerekmektedir.