Heceleme Metodu Okullarda Nasıl Uygulanabilir?

tarafından incelendi ve onaylandı. psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Raquel Lemos Rodríguez

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Heceleme metodu, pedagoglar Federico Gedike ve Samiel Heinicke tarafından geliştirilmiştir. Her iki uzman da çocukların çok daha hızlı ve etkili bir biçimde okumayı öğrenmeleri konusunda çeşitli araştırmalar üzerine odaklanmıştır. Bu çalışmalar sonucunda, okuma sürecinin hızlanmasını sağlayan heceleme ve hecelerin kombinasyonlarını temel alan bu metodu geliştirmişlerdir.

Okuma ve Yazma: Doğal Değil Sosyal Bir Gerçek (Escritura y Lectura: Hecho Social, No Natural) gibi bazı makalelere göre, “heceleme metodu aslında fonetik metodun bir çeşididir”. Bunun nedeni ise, heceleri çocuklara öğretmeden önce her harfin nasıl bir ses çıkardığını ayrı ayrı anlamaları ve daha sonra bunların kombinasyonlarını yapmaya başlamaları gereksiniminden kaynaklanmaktadır

Okullarda Heceleme Metodu

Yazmaya Başlama ve Kavramsal Biçimler (Escritura Inicial y Estilo Cognitivo) başlıklı makalede ise heceleme metodu, “çocukların alfabedeki her harfi doğru bir biçimde tanımaları ve kullanmalarını sağlayan ve ayrıca bu harflerden öğrendikleri dilin kurallarına uygun olarak doğru kombinasyonları yapmalarına yardımcı olan bir yöntem” olarak bahsedilmektedir.

Bu bağlamda, heceleme metodunu okullarda uygulamaya koymak için izlenmesi gereken adımlar şu şekilde sıralanmaktadır.

Ünlü ve Ünsüz Harfler

Heceleme metodu uygulamaları süresince çocuklarla birlikte yapılacak olan tüm alıştırmalarda öncelikle ünlü harflere, daha sonrasında ise ünsüz harflere odaklanmak gerekmektedir. Şimdi bu iki grup içinde yer alan harflerin nasıl öğretileceğini örnekler vererek anlamaya çalışalım.

• Ünlü Harflerin Öğretilmesi. a, e, ı, i, o, ö, u, ü harfleri Türkçe alfabesinde yer alan ünlü harflerdir. Çocuklara öncelikle bu harflerin okuması ve yazması öğretilmelidir. Öğrenciler bu harfleri yüksek sesle okumalı ve böylece her harfin hangi sesi karşıladığını öğrenmelidir.
• Ünsüz Harflerin Öğretilmesi. Bu harfler birer birer ya da tek başlarına öğretilmezler. Daha önceden öğrencilerin öğrenmiş oldukları ünlü harflerle birleştirilerek öğretilirler. Bu bağlamda öncelikle, ma, me, mı, mi mo, mö, mu, mü gibi çok basit kombinasyonların kullanılması gerekmektedir. Bu süreçte en önemli nokta, her öğrencinin ünlü harfe iliştirilen her bir ünsüz harfin nasıl bir ses çıkardığını öğrenmesidir.

Yukarıda örnek olarak verdiğimiz türdeki alıştırmalar, heceleme sisteminin temelini oluşturan ve bu nedenle de sınıf içinde ilk olarak yapılması gereken alıştırmalardır. Özellikle ünlü ve ünsüz harflerin kombinasyonlarını yaparken çocukların daha kolay öğrenmelerini sağlamak için renkler kullanılabilir. Bu ilk adım iyice pekiştirildikten sonra, ikinci adıma geçerek devam edebiliriz.

Hecelerle Çalışmak

Artık çocuklar ünlü ve ünsüz harfler ile bunların basit kombinasyonlarını öğrendiğine göre, artık bir adım öteye geçmemiz gerekmektedir.

Görüldüğü üzere, heceleme metodu adım adım ilerleyen aşamalı bir metottur. Bu nedenle, zorluk derecesi de öğrenciler bir aşamayı iyice öğrenip özümsedikçe artmaktadır. Heceleme metodunun daha karmaşık ve gelişmiş uygulamaları için önemli bazı alıştırmalar şu şekildedir:

• Ünlü-ünsüz kombinasyonuna başka bir ünsüz harfi eklemek: Daha önce öğrenilen ve bir ünlü ile bir ünsüz harften oluşan iki harfli hecelere üçüncü bir harf olarak ünsüz eklenmesini içerir. Örnek olarak mil, dal, çöl, gül vs. gibi heceler gösterilebilir.
• Heceleri tersten çalışmak: Şu ana kadar çocukların öğrendikleri hecelerin tamamında önce ünsüz daha sonra ünlü harf gelmiştir. Bu aşamada işte bu sıralamada harflerin yerleri değiştirilerek zorluk derecesi biraz daha artırılır. Yani yeni öğrenilen heceler al, er, ır, il, ol, öl, ur, ür şeklinde olacaktır.

Bu şekilde aşamalı alıştırmalar yaparak çocuklara hecelerdeki ünsüz harflerin seslerinin ve telaffuzlarının, kombinasyon içinde yer alan ünlü harflere göre nasıl değiştiği öğretilir. Örnek olarak, “resim” kelimesindeki r harfi ile “rahat” kelimesindeki r harfinin aynı olmadığı öğretilmiş olur.

İkili, Üçlü Ünlüler ve Karışık Heceler

Önceki aşamaları başarıyla tamamlayıp bu noktaya geldiğimizde artık ünlü ve ünsüz harflerle yapılan diğer kombinasyonları öğrenmenin zamanı gelmiş demektir. Bunlara iki ünlü, üç ünlü ya da karışık heceler de dahildir. Şimdi bu konuyla ilgili yapılabilecek bazı alıştırmalara göz atalım:

• İki Ünlü Bulunan Kombinasyonlar: Batı dillerinin aksine Türkçe’de aynı hece içinde iki ünlü harf yan yana gelmemektedir.
• Üç Ünlü Bulunan Kombinasyonlar: İki ünlü harf bulunan kombinasyonlar gibi Türkçe’de aynı hecede üç ünlü bulunmamaktadır.
• Karışık Heceler: İlk olarak öğretilen ve önce ünsüz sonra ünlü harf gelen heceler, bunun tersi bir yapıya sahip olanlarla (önce ünlü sonra ünsüz harf yer alan heceler) kombinasyon yapılır. Tüm bu heceler tek bir kelimenin içinde bulunur. Örnek olarak, orta, ilgi, arka gibi kelimeler verilebilir.

“İyi bir öğretmen umut aşılar, hayal gücünü ateşler ve öğrenme sevgisi için bir ilham kaynağı olur.”

– Brad Henry

Cümle Kurma ve Anlatıcı Okuma

Bundan önceki tüm aşamalar tamamlandıktan sonra artık öğrenciler daha uzun kelimeler ve cümleler kurmaya hazır hale gelmişler demektir. Ancak her aşamada heceleme metodunun çocukların bir yazıyı kolay ve zorlanmadan okumaları ve anlamaları amacını taşıdığını unutmamak gerekir.

Bu metodun en iyi tarafı oldukça etkin ve işe yarayan bir metot olmasıdır. Çünkü heceleme metodu ufaklıklara harfleri ve bu harflerin telaffuzlarının nasıl yapılacağını öğreterek başlar ve cümle kurabilecek seviyeye getirene kadar devam eder. Aynı zamanda bu metot sadece okuma değil, aynı zamanda okuduğunu anlama yeteneklerini geliştirmek için de ideal bir seçenektir. Bunların dışında çocukları kelimeler, cümleler ve hatta kısa paragraflar yazmaları konusunda da teşvik eder.

Heceleme metodu belki dünyadaki en iyi yöntemlerden biri olmayabilir. Ancak okuldaki eğitime çok kolay bir biçimde adapte edilebilecek bir yöntem olduğunu kabul etmek gerekir. Yukarıda belirttiğimiz örneklerde de açıklandığı üzere, zorluk derecesi aşamalı bir biçimde artan bu metotla elde edilecek sonuçların son derece olumlu olabileceği düşünülmektedir.