Hawthorne Etkisi: İzlendiğimiz Zaman Değişiriz

Hawthorne Etkisini, bir iş yaparken izlendiklerini bilen insanların, hal, hareket ve tutumlarında meydana gelen değişim olarak adlandırıyoruz. Bu kavram hayatımıza, 1955’te araştırmacı Henry A. Landsberger tarafından yapılan bir araştırmadan sonra girmeye başladı. Landsberger, Elton Mayo tarafından 1924 ve 1932’de Hawthorne Works adlı bir fabrikada yapılan deneyleri analiz etti.

Mayo, yaptığı deneylerde, çalışılan ofisin aydınlatılmasında bir değişiklik yaparak, işçi verimliliğinde herhangi bir değişiklik olup olmadığını görmek istedi. Sonunda, aydınlatmanın belli bir seviyenin üzerinde olduğu süre zarfı boyunca, işçilerin verimliliği üzerinde herhangi bir etkisi olmadığını fark etti.

“Yalnız olduğumuz zaman bir insan, bize yakın olan başkaları ile beraberken başka bir insan ve bizi izleyen bir otorite olduğu zaman ise başka bir insan oluyoruz.”

– Lucas Rigattieri

Yine de, bazı işçilerin üretkenliklerinde bir artış olduğunu fark etti. Ama bu değişimin, ışıkla herhangi bir ilgisi yoktu. Başkalarının yaptığı işi gören insanların, daha üretken oldukları orada ortaya çıktı. Çalışanlar sürekli olarak birinin kendilerini gözlemlediğini fark ettiğinde, verimlilik otomatik olarak artmıştır.

Mayo’nun bu durumdan yaptığı ilk çıkarım, işçilerin, yaptıkları çalışmanın izlenmesi ile kendilerini özel hissetmeleriydi. Bunun daha verimli çalışmayı sağlayan neden olduğunu düşündü. Işık, havalandırma ve altyapı gibi diğer etkenler de bunların üzerinde en küçük etkiye sahip değildi. Hawthorne Etkisi denen şey buydu.

İşçilerin Hawthorne Etkisi hakkındaki görüşleri

Hawthorne Effect’in varlığını doğrulamak için araştırmacılar, işçilerle röportaj yaptılar. Çalışanların üretkenlikteki artışlarına neden olan faktör veya faktörleri doğrudan araştırmak istediler. İşçilerin söyledikleri, deney araştırmacılarını gerçekten şaşırttı.

İşçilere göre, onları daha verimli kılan belirleyici faktör, aralarındaki ilişkilerde gözle görülür bir gelişmedir. Farkına varmadan, araştırmacılar, çalışanların deneyde yer almasını sağlamak adına, çalışma ortamını iyileştirmiş gibi görünüyordu.

Bu sonuçlar sayesinde, yeni bir psikoloji dalı oluşmuştur: örgütsel psikoloji. İnsani ilişkilerinin, üretkenlikte belirleyici bir rol oynayan bir unsur olduğunu varsaydılar. Ancak sadece izlendikleri sebebiyle, işçilerin değişen performansının açıklaması henüz açığa çıkmamıştır.

Günümüz dünyasında Hawthorne etkisi

İnsanlar, bu konun ortaya çıktığı ilk günden beri çeşitli çalışmalar yapmışlardır. Ama şimdi bile, hiçbiri tam olarak tatminkar bir sonuç elde edememiştir. Yine de, araştırmacılar bir deney sırasında, yaptıkları işin izlenmesinden doğan olumlu bir psikolojik tepki olarak, Hawthorne Etkisinin varlığını kabul ederler.

Bu etki, ele aldığımız görev çok karmaşık olmadığında özellikle işe yarar. Aksi takdirde, “gözlem etkisi” işçi verimliliği için çok ters olabilir.

İnsanların, araştırmacıların onlardan ne beklediğini hayal ettikleri anlaşılıyor. Normal bir şekilde, sıradan rutinlerinde nasıl davranıyorlarsa, öyle davranmakta bir neden görmezler. Davranışlarını, araştırmacıların görmek istedikleri seviyeye kadar geliştirmeleri gerektiğini düşünürler. Başka bir deyişle, davranışlarını, nasıl görünmeleri gerektiklerini düşündükleri ile uyumlu hale getirmeye çalışırlar.

Elbette, bu sadece çalışma ortamlarında yapılan deneyler için geçerli değildir. Bunu, insanlarla ile ilgili yapılan her türlü deneyde için de söyleyebiliriz. Bu nedenle Hawthorne Etkisi herhangi bir araştırmacının akılda tutması gereken bir araştırma ön yargısı getiriyor.

Hawthorne Etkisinin Diğer Özellikleri

Hawthorne Etkisi, özellikle tıbbi araştırmalarda  sorunlu bir faktör olarak kabul edilir.Bazı hastalar, izlendiklerini bildiklerinde, testler aksini gösterse de, kendilerini daha da iyi hissettiklerini söyleyecektir. Tarafsız klinik sonuçları da bunu kanıtlamaktadır. Hasta, kendisinin daha iyi olduğunu söylese de, tıbbi testler herhangi bir değişiklik olmadığını gösterir.

Hawthorne Etkisi veya davranış iyileştirmesi, bir kişinin, izlendiğini bildiği zaman gerçekleşmez. Aynı zamanda, diğer durumlarda, aşağıdaki senaryolar da görülebilir:

• Bir kişinin rutinini değiştiren yeni bir durum var.
• İnsanlar kendilerini yapay bir durumun bir parçası gibi hissederler. Örneğin, bir laboratuvarda oldukları zaman.
• Deney bir süre sürer ve araştırmacılar bundan sonra bir değişiklik yapar.
• Kişi, daha iyi performans gösterdikleri zaman, bir şeyler elde edebileceği bir durumda olduğunu düşünür.
• Sıkıntılarını ortadan kaldıran yeni faktörler var.

Ancak, birçok insan, Hawthorne Etkisi hakkındaki bilgimizin gerçekte ne kadar doğru olduğuna dair şüphe içerisindedir. İnsanların hala üzerinde çalıştığı bir kavram olduğu için, akılda kalan birçok cevapsız soru da vardır.

Ancak, insanların performansını farklı durumlarda iyileştirmek için kullanabileceğimiz oldukça ilginç bir psikolojik bir durumdur Hawthorne Etkisi. Ve bahsettiğimiz gibi, bu durum özellikle basit, tekrarlayan görevler yapılırken daha doğru olur.