Finansal Psikoloji: Yatırım Yapma Sanatı

Yazan ve doğrulayan psikolog María Alejandra Castro Arbeláez

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Paranızı nasıl idare edeceğinizi öğrenmek için vakit ayırmak finansal durumunuz ne olursa olsun mükemmel bir fikirdir. Sonuçta psikologlara göre insanlar konu para olunca çok sayıda hata yapar. Bu yüzden finansal psikoloji, yeni en iyi arkadaşınız olabilir.

Bu yazıda psikoloji ve finans arasındaki ilişkiden bahsedeceğiz, finansal psikoloji nedir ve paranızın sorumluluğunu almanın faydaları neler olabilir. Konu paraya gelince kendinize kötülük etmeyin! Onun yerine bu ipuçlarını okuyun ve hayatınıza adapte etmeye çalışın.

“Asla kazanmadan önce o parayı harcamayın.”

– Thomas Jefferson

Birkaç cümle ile finansal psikoloji

Psikoloji insan olmanın bilişsel, davranışsal ve duygusal taraflarına odaklanır. Öte yandan ekonomi ise “temelde refah üretiminin, tüketiminin ve transferinin tanımı ve analizi ile ilgilenen bir sosyal bilim” olarak tanımlanır (Merriam-Webster).

Fakat bu ikisi arasındaki ilişki nedir? İkisi de insanları inceler ve insanların kendi refahlarını artırmaya yönelik davranışlar sergilediğine inanır. Aynı zamanda ikisi de insan ihtiyaçlarını düşünür ve daha iyi yaşamak için onlarla bir bağ kurmaya çalışır.

Psikolojiye karşı Ekonomi

Bu yüzden iki bilim dalı de davranışı ve davranışların karar vermeye nasıl etki ettiğini analiz eder. Aralarındaki fark da bunu farklı bakış açıları ile yapmalarıdır. Örneğin ekonomi kolektif davranışı tanımlamaya çalışırken psikoloji bireysel davranışa odaklanır. Dahası araştırma araçları oldukça çeşitlilik gösterir. Ekonomi ağırlıklı olarak tümdengelimli varsayımsal metodu kullanır. Autonomous University of Madrid’den Margarita Billon Curras, “Çok Disiplinli Bir Bakış Açısından Psikoloji ve Ekonomi” adındaki makalesinde bunu yazmıştır.

Öte yandan psikoloji ise sağlık bilimine daha çok yaslanır ve kültürel etki, harcama ve insanın materyalle ilişkisinden daha öteye bakmaya çalışır.

Ancak bu iki alan ortak bir tabanda buluşur. İşte ortak ilgi alanlarının çok da kapsamlı olmayan kısa bir listesi:

• Tüketici davranışı
• Tanıtım ve pazarlama
• Bireysel farklar
• Ekonomik sosyalleşme
• Politika
• Kurumsal davranış
• Finansal marketler
• Karar verme
• Kimlik
• Paranın anlamı

Finansal psikoloji nedir?

Finansal psikoloji, para ile ilişkili davranışları inceleyen disiplindir. Daha ayrıntılı olarak anlatacak olursak, finansal marketler ve insan doğasının etkileşimini analiz eder.

Kişilerin davranışlarını analiz ederek finansal kararları etkileyen psikolojik bariyerleri ortaya çıkarır. Sonuç olarak insanların davranışlarına bir ışık tutar ve böylece herkesin finansal açıdan daha farkında olmasına yardımcı olur.

Aynı zamanda para ile ilgili bilinçli olmayan karar vermeyi de tanımlar. Bu farkındalığa sahip olmak daha iddialı olmanızı sağlar. Fakat finansal psikoloji bireyi incelemez. Aynı zamanda çevrenin etkisini ve nasıl yetiştirildiğinizi de hesaba katar.

Kendinize kötülük yapmayı bırakın

James Montier bugün bilinen en iyi yatırımcılardan biridir. The Little Book of Behavioral Investing: How Not to Be Your Own Worst Enemy kitabında insanların parayla nasıl ilişki kurduğunu ve zorlukları aşmak için davranışlarını nasıl değiştirdiğini anlatır.

Kendinize kötülük yapmayı bırakmanız için atabileceğiniz bazı adımlar şunlardır:

• Duygularınızı idare edin. Eğer bunu yapabilirseniz para kaybetmenize neden olan kaostan kaçınabilirsiniz.
• Fazla güvenmeyin. Eğer yatırım yaparken yeterince tedbirli olmazsanız, beklediğinizden daha az kazançlar elde edebilirsiniz.
• Olumlu tarafa odaklanın. Kayıpların sizi üzmesine izin vermeyin. Onları aşmak ve umut vadeden tarafa odaklanmak daha iyidir. Yatırımlarınız için yıkıcı nitelikte olacağını bildiğiniz kararlar almamaya çalışın.
• Aynı şeyi tekrar tekrar yapıp farklı sonuçlar beklemekten kaçının. Durum hakkında iyi ve ciddi bir analiz yapmak, bir değerlendirmede bulunmak ve sonra aksiyon almak daha mantıklı bir harekettir.
• Gerçekle yüzleşin. Bazı noktalarda herkes kötü finansal kararlar verir. Bırakın gitsin, fakat girişken olun. Örneğin eğer bir karar vermek zorundaysanız duygularınızın araya girmesine müsaade etmeyin.

Kişiliğiniz bir rol oynar

Öte yandan mükemmel olmadığınızı ve olmak zorunda da olmadığınızı aklınızda bulundurun. Kendinizi tanımak, samimi olmak ve refahınızı artıracak stratejiler geliştirmek çok önemlidir.

Aynı zamanda parayla ilişkinizde devreye giren bilinçsiz mekanizmalar da vardır. Kişilik özellikleriniz de bir rol oynar, bu yüzden bazı insanlar finansal kararlar alırken oldukça zorlanır. Yardım istemekten çekinmeyin. Nasıl daha girişken olabileceğinizle ilgili ipuçlar için finansal danışmana ya da finansal psikoloji uzmanına danışabilirsiniz.

Finansal psikolojinin faydaları

Finansal psikoloji prensiplerini uygulamanın veya bir finansal psikoloji uzmanından tavsiye almanın avantajları vardır. Bunu yaparak, aşağıdakileri elde edebilirsiniz:

• Yatırımlarınızdan daha yüksek getiri elde etmek
• Ekonomik durumunuz için neden kötü kararlar aldığınızı anlamak
• Finansal engellerin üstesinden gelmek.
• Finansman konusundaki farkındalığınızı artırmak
• Kötü kararlar almanıza yol açan davranış problemlerini anlamak
• Finansal davranışınızı keşfetmek
• Para ile ilişkinizi anlamak
• Parayla ilgili kararlarınızı etkileyen psikolojik engelleri belirlemek
• Finansal hatalarınızdan öğrenmek
• Daha esnek olmak
• Gerilimi serbest bırakmak
• En yaygın yatırım hatalarını tanımlamak

Sonuç itibariyle hayatınıza finansal psikolojiyi katmak, yatırım yapma sanatı ile ilgili harika bilgiler edinmenizi sağlar. Kolay olmamasına rağmen küçük adımlarla öğrenebileceğiniz bir derstir. Verdiğiniz her karar sizle ilgili bir şey söyler.

Finansal psikoloji, para ile ilgili daha girişken olmanıza yardımcı olur. Bu yüzden parayla olan ilişkinizi anlamak ve hangi yolun size en çok katkı sağlayacağını bilmek mükemmeldir.

“Konu ne kadar para kazandığınız değil, ne kadar biriktirdiğiniz, sizin için nasıl işe yaradığı ve kaç nesil boyunca onu tutabildiğinizdir.”

– Robert Kiyosaki