Duygularınızı Serbest Bırakmak İçin Haiku Okuyun

Yazan ve doğrulayan psikolog Sergio De Dios González

Tarafından yazılmıştır Valeria Sabater

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Haiku, anın duygusu ile hayret ve doğayla kurduğumuz bağlantı hissinden ilham alınarak yazılmış kısa şiirlerdir. İyileşme, cesaret, direnç ve güç kazanmaya yardım etmek için ruhumuza kadar inen bir Japon geleneğidir. Essen arındırıcı ve özgürleştirici tabiatı nedeniyle mükemmel bir psikolojik araçtır bu şiirler. Estetik güzelliklerinin yanında haiku’lara duygularınızı serbest bırakmak için de başvurabilirsiniz.

Bazıları der ki beyin bozuk imgelerle dolu sonsuz bir galeriler müzesidir. Orada sergilenen şeylerde anlam bulmak, her zaman kolay değildir. Bu yüzden bütün bu kaosun içinde anlam, düzen, ve huzur bulmak için başka sanatsal teknikler kullanılabilir.

“Bu yol boyunca
Yanında kimse olmadan
Yürür gider güz akşamı.”

– Matsuo Basho

Haiku’lar işte bunu başarır. Haiku’lar 5, 7 ve 5 mora yani hece ile oluşturulan kısa şiirlerdir. Bir haiku’nun amacı evrensel temalara bir çocuğun gözünden bakmaktır. Haiku, sıradan olandan olağanüstü olana geçmeyi ve takıntılı düşüncelerin sesini susturmayı amaçlar. Ana fikir, anın duygusunda kalmayı başarmaktır.

Pek çok insan için haiku okumak, bir çiğ tanesinden dünyaya bakmaya benzer. Farklı bir bakış açısı edinmek için somut bir ana bağlı kalmakla ilgilidir. Her şeyi daha yoğun ve parlak gösteren bir camdan etrafı görmektir.

Psikolojik bir araç olarak haiku

Robert Epstein, Harvard Üniversitesinde çalışan tanınmış bir  yazar ve psikologdur. Modern Haiku’da Kutsallar adlı bir kitap yazmış ve haiku’nun bir terapi olarak faydalarından söz eden pek çok makale kaleme almıştır. Onun çalışmaları ve savunuculuğu sayesinde bu şiir yazma şeklinin bağımlılıkların tedavisinde çok faydalı olduğunu biliyoruz. Hatta  Dr. Epstein, “güzel bir haiku, yorgun bir ruhta mucizeler yaratabilir” diyor.

Elbette bağımlılık ya da depresyon gibi bir sorunun tam bir iyileşmeyle ya da düzelmeyle sonuçlanacağını söylemiyoruz. Bu, kendimizle bağlanmamıza yardım eden tamamlayıcı bir araçtan ibarettir. Bu araç, hâlâ umudun olduğu o unutulmuş yeri bulmamıza yardım eder. Bizi direnç yoluna ve güçlü ama zorluklar karşısında aynı zamanda esnek de olabilen bambu tarlasına götürür.

Öte yandan, haiku uygulamasını Zen dünyası ile ilişkilendirmek de yaygındır. Ne var ki haiku’nun çok daha kadim bir gelenek olduğunu vurgulamak gerek. Zen felsefesi, belli bir anda fikirlerini yaymak için haiku’dan faydalanmıştır ama haiku, Zen’den çok daha eskiye gitmektedir.  Haiku, Japon kadınları ve erkekleri için daima bir ifade ve duygusal özgürlük kanalı olmuştur. Japon kültürü, tabiatın sakinliği üzerine düşünmek ve üzüntü, arzu ve sevinçlerine şekil verip bu duyguları ifade etmek için haiku’yu kullanır.

“Bir imparatorluğu
solduran
ışık mı ateş böceği midir?”

– Jorge Luis Borges

Dahası pek çok uzmanın haiku’yu farkındalık hissini yaşamak için mükemmel bir yöntem olarak gördüğünü de belirtmemiz gerek. Farkındalık duygusuna ulaşmayı deneyen kişi kendini açmalı, anı yakalamak için his dünyasına açık olmalı ve kendi iç benliğinin farkında olmalıdır. Yavaşlamayı öğrenmek, endişelerinizi doğru bir perspektife yereştirmek ve huzur, sükunet ve merhamet duygularını yaratmak için müthiş bir araçtır.

İyi bir haiku yazmak

Matsuo Basho Japonya’da Edo döneminin en ünlü şairidir. Ayrıca Haiku kullanımını yaygınlaştırmada en başarılı şairlerden biridir. Ona göre iyi bir şiir, anın özünü yakalar. İyi bir haiku; birbirimiz, ruhlarımız ve doğa arasında paylaşılan bir anı ifade eder.   

“Günleri uzatmak,
uzak geçmişe ait günleri,
biriktirip geri çağırmak.”

– Yosa Buson

Eğer bu terapötik sanattan faydalanmak istiyorsanız, aşağıdaki önerilerimize uyabilirsiniz. Haiku’nun asıl faydası, kurallar ve ölçü gibi yapısal endişeleri unuttuğunuzda görülür. Bunun için zaman ve pratik gerekmektedir. Eğer ısrarlı olursanız, zihninizi gerçekten özgürleştirebilirsiniz.

• Haiku’da uyak ve başlık yoktur.
• Haikur için ideal ölçü, ilk mısrada 5, ikincide 7 ve üçüncüde yine 5 hecedir.
• Filler bize engel olur çünkü hareketi ifade etmemeniz gerekmektedir. Ana fikir, hareketsiz bir resim ya da duyguyu yakalamaktır.
• “Olmak” fiili kullanılmamalıdır çünkü zaten ima edilmektedir.
• Basitlik en temel kuraldır.
• Haiku bir yansıtıcı ya da bitmiş şiir değildir.
• İyi bir haiku, anı aşan bir şeyi ifade eder ama aynı zamanda da sadece “şu anda” ifade edilebilecek bir şeydir.
• Haiku’lar, genelde “kigo” yani doğa veya şu anki mevsime referans içerir. 
• Haiku’lar özeldir sadece bizimle ilgilidir. Bu yüzden basit ve kolay imgeleri taklit etmeli ya da kullanmalıyız… İyi bir şiir için samimiyet, farkındalık ve duygusal özgürlük gerekir.

Son olarak unutmayın ki haiku, onu yazan kişinin kalbinden gelen bir fırça darbesidir. Kendimize kendimizi ifade edebilmek için aldığımız bir nefestir. Küçük bir tavsiye olarak şunu söylemek istiyoruz: en güzel haiku’lar, üçüncü mısrada bir atlayış yaparak farklılaşan şiirlerdir. İlk iki mısra basit bir giriştir ama en iyi izlenimi üçüncü mısra verir.