Çocuk ve Ergenlerde Kullanılan Psikiyatrik İlaçlar

Ruh hastalıkları, 21. yüzyılın en büyük salgınlarından biridir. Sayısız istatistik, anti-anksiyete ilaçları ve antidepresanların kullanımındaki endişe verici artışı göstermektedir. Ancak daha da endişe verici olan, çocuklara ve ergenlere psikiyatrik ilaç reçeteleri verilmesinin ne kadar yaygın hale geldiğidir.

Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) yaptığı bir araştırmaya göre, 2005 ve 2012 yılları arasında psikiyatrik ilaçlar kullanan çocuk ve ergenlerin sayısı hatırı sayılır şekilde artmıştır.

WHO, çocuklar ve ergenlerin ortalama %20’sinin ruh hastalıkları veya ruhsal bozukluklardan muzdarip olduğunu, ve bu %20’nin aşağı yukarı yarısının on dört yaşından önce teşhis edildiğini söylüyor. Ne yazık ki, bu hastalıklar çoğunlukla tespit edilmiyor ve tedavi de edilemiyor. Daha da kötü olanı, genç nüfusumuzda hastalığın ve engelliliğin en büyük sebeplerinden birinin ruhsal bozukluklar olması.

Birçok araştırma, ruhsal hastalıklarda bir genetik faktör söz konusu olsa da, bir insanın yaşadığı çevrenin de büyük bir rolü olduğunu işaret ediyor.

Bir ruhsal hastalıktan muzdarip olma riskinizi, özellikle çocukluk ve ergenlik dönemlerinde, arttırabilecek birçok faktör vardır. Örnek vermek gerekirse; boşanma veya terk edilme gibi ailevi problemler; fiziksel, zihinsel veya cinsel istismar, madde kullanımı ve benzeri durumlar bunlardan bazılarıdır.

Hatırlamanız gereken diğer şey de, bu dönemlerin bir insanın gelişiminde son derece kritik zamanlar olmasıdır. Öncelikle, kişiliğimizi çocukluk döneminde inşa ederiz ve hayatımızın bu dönemi yetişkinliğimizde yaşayacağımız hayatı da bir noktaya kadar belirler. Ergenlik de; fiziksel, duygusal ve sosyal değişikliklerin çok fazla olduğu çok önemli bir dönemdir.

Bu yüzden, bu hastalıkları önleme eforları ve ruh sağlığı desteği verilmesi bir öncelik haline getirilmelidir. Bu noktada ayrıca, bu eforların gösterilmesi için en iyi ortamları da belirtmemiz önemli. Aile, bunu yapmanın anahtarıdır, ama okul ve genel anlamda toplum da önemli roller oynar.

Çocuklar ve gençlerde psikiyatrik ilaçlar

Çocuklar ve gençlerin tedavi edilmesine yardımcı olan ilaçlar tek başına kullanılmamalı, psikososyal terapi ile birlikte verilmelidir.

Ruh hastalıklarını ilaçlarla tedavi etmek son derece yaygın hale gelmiştir. Eskiden, terapi tek tedavi olarak kullanılıyordu, çünkü baskın gelen inanç çocukların problemlerinin kaynağının çevreleri olduğu yönündeydi. Ayrıca, çocuklar ve ergenlerde psikiyatrik ilaç kullanımının ne kadar güvenli ve işe yarar olduğu ile ilgili yeterince araştırma yapılmamıştı.

Bu inanç, son yıllarda değişti. Konu üzerine çok daha fazla çalışma yapıldı. Bununla birlikte, gençlere reçete ile uygun bağlamın dışında (insani amaçla ilaca erken erişim programı) verilen ilaçları görmek yaygın bir durum.

Hatırlamalısınız ki; çocuklar ve ergenler geliştikçe, farmakokinetik tepkileri yetişkinlerle aynı olmaz. Aynı şey, psikiyatrik ilaçlar söz konusu olduğunda hayati olan nörotransmiyon süreçleri için de geçerlidir. Diğer bir deyişle, çocuklar ve ergenlerin ilaç kullanımları ile ilgili tahminlerde bulunurken yetişkinler üzerinde yapılmış araştırmalardan yararlanmak tehlikelidir.

Çocuklar ve gençlere reçete ile en sık verilen ilaçlar şunlardır:

• Antidepresanlar:
  • Triskiklik (üç halkalı): amitiriptilin, amoksapin, dezipramin, doksepin, imipramin, ve benzerleri…
  • Seçici serotonin geri alım engelleyicileri (SSRI’lar): fluoksetin (Örneğin Prozac).
  • Norepinefrin geri alım engelleyicileri (NRI’lar): dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (ADHD) tedavisi için kullanılan atomoksetin. 
• Antipsikotikler:
  • Aripiprazol, asenapin, kariprazin, klozapin ve benzerleri.
  • Otizm sebebiyle ortaya çıkan davranış problemlerinin tedavisi için Risperidon (Risperdal).
• Benzodiyazepinler:
  • Anksiyete bozukluklarının ve uyku problemlerinin tedavisi için alprazolam (Xanax), clobazam, klonazepam, diyazepam ve benzerleri.
• Psikolojik uyarıcılar:
  • ADHD tedavisinde kullanılan metilfenidat (Ritalin).

Çocuk ve gençlerde kullanılan psikiyatrik ilaçların yarar-risk oranı

2004’te, İspanyol Tıp ve Sağlık Ürünleri Ajansı, çocuklar ve gençlerde SSRI’ların kullanılmamasını önerdi, çünkü bu ilaçların yararlı olduğu kanıtlanamamıştı ve intihar eğilimini de arttırdığı belirlenmişti. Bundan sonra, bu yaş grubunda depresyon karşıtı tedaviler için herhangi bir SSRI’nın kullanılması onaylanmamıştır.

2016’da, bir araştırmacı ekibi Lancet dergisinde çocuklar ve gençlerde antidepresan kullanımı ile ilgili etkileyici bir çalışma yayınladı. Bu tip ilaçlar ile ilgili yayınlanmış olan tüm makalelerin sistematik bir incelemesini ve meta-analizini yaptılar. 9 ila 18 yaşları arasındaki gençlerde görülen majör depresif bozuklukların tedavisinde kullanılan 14 farklı antidepresanın etkinlik seviyesini karşılaştırmayı başardılar.

Sonuçlar, şok vericiydi. Sadece fluoksetinin plasebolardan daha etkili olduğu ortaya çıktı. Diğer antidepresanların herhangi biri kullanılmalarına değecek kadar pozitif bir yarar-risk oranına sahip değildi. Diğer araştırmalarda, bu ilaçların bazılarının (venlafaksin gibi) ergenlerde daha yüksek bir intihar riskine sebep olduğu bile ortaya çıktı.

Bu sonuçların bizi alarma geçiriyor olması gerekse de, bunları hala mutlak doğrular olarak değerlendirmemelisiniz. Bu konuda daha fazla araştırma yapılması gerekiyor, ki bu yüzden herhangi bir tedaviyi askıya almamalısınız. Her durum farklı olabilir.

Doktorlar, hastaları için tüm potansiyel tedavilerin yarar-risk oranlarını değerlendirebildikleri için, önemli olan her zaman doktorunuzun talimatlarını takip etmenizdir.