Aşırı Duyarlılık Psikolojik Güvensizlik Nedeniyle Oluşur

Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Bir kişiyi aşırı duyarlı yapan psikolojik güvensizlik durumu, bir yara değil, bir çeşit semptomdur. Bir şeylere aşırı tepki veren veya olumsuz tepki veren herkes yalnızca aşırı duyarlılık hali içerisinde olmakla kalmaz, aynı zamanda duygularını yönetmekte de sorun yaşar. Bunun arkasında bir güvensizlik de vardır, özellikle bir kişi yetkinliklerine ve yeteneklerine güvenmediğinde ve bu nedenle tüm dünyaya olumsuz tepki verdiğinde.

Bu tür insanlarla aynı alanı paylaşanlar, bu etkileşimlerin ne kadar karmaşık olduğunun farkındadırlar. Ancak onları yargılamak yerine anlamaya çalışmalısınız. Her insanın herhangi bir zamanda bu tür tepkisel davranışları sergileyebileceğini unutmayın. Bunun nedeni, stresli bir deneyimin bunu yapmak için yeterli bir seviyedeki tetikleyici olmasıdır.

Hassasiyet ve psikolojik güvensizlik, dünyaya kızan ve çevresinde başkalarında gördüğü aşırı mutluluktan dolayı dünyaya karşı bir nevi kırgın olanların durumunun arkasında yatan gerçek oluyor. Bu insanlar kırılmış oluyorlar ve kendilerini bir araya getirmeleri gerekiyor. Bu gerçeği anlamak, bir kişinin bu karakterlerle daha iyi bir biçimde başa çıkmasına ve kendini biraz daha iyi anlamasına yardımcı olabiliyor.

“Başkalarını eleştirenler genellikle kendilerinde eksik olan şeyleri açığa çıkarır.”

– Shannon L. Alder

Aşırı duyarlılık durumunun arkasında psikolojik güvensizlik var

Psikoloji alanı uzun zamandır duyarlılık üzerine çalışıyor. Başlangıçta da belirttiğimiz gibi, bu semptomlar, kendi boyutundan çok daha derin bir gerçekliğin belirtisidir. Bununla birlikte, insanlarla günlük ilişkilerinizde, sadece bazıları sebepsiz yere, kolayca kırılan kişilerin bazı davranışlarıyla karşı karşıya kalırsınız.

Bununla birlikte, Almanya’daki Ruhr-Universität Bochum Psikoloji Üniversitesinde yapılan araştırma ve bunun gibi diğer çalışmalar, önemli bir şeyi ortaya koyuyor. Herkesin çevresi onlar üzerinde önemli bir etki yaratır, ancak aynı ortam herkesi aynı şekilde etkilemez. Son derece güvensiz insanlar belirli psikolojik rahatsızlıklara karşı daha fazla eğilim gösterirler.

Aslında bu reaktivite genetik faktörlere de bağlı olabilir. Beyin serotonin üretiminde bir değişiklik yaşıyor olabilir. Bu nedenle, bu tür kişilerde, cesaret kırma ve her zaman uyanık ve savunmacı durumda olma eğilimi daha yüksektir. Başka bir deyişle, bu anlamdaki biyolojik bir faktör göz ardı edilemez. Bununla birlikte, aşırı duyarlılık, ortalama olarak duygusal yönetim ve psikolojik becerilerdeki eksikliğe yanıt verir.

Psikolojik güvensizlik ve savunmacılık

Kişisel güvensizlik, olumsuz bir benlik algısına verilen duygusal bir tepkidir. Bu duygu, insanlar dünyada gelişmek için yetkinliklerine güvenmediklerinde ortaya çıkar. Başka bir deyişle, kendilerini dezavantajlı bir konumda hissettiklerinde veya kendilerini gerektiği gibi takdir etmediklerinde gün yüzüne çıkar.

Düşük benlik saygısı ve kırılganlık hissinin bu birleşimi, odaklanmalarını kendilerini koruma ihtiyacına, dolayısıyla savunmacı tutumlarına yönlendirir. En ufak bir fırsatta başkalarının davranışlarından zarar görmüş, kırgın ve hatta tehdit edilmiş hissederler. Sanki her şey onlara yapışmış gibidir.

Aynı şekilde, aşırı duyarlılıkla tanımlanan kişi başkalarına da güvenemez. Bu kronik güvensizlik, onları başkalarının bir noktada kesinlikle hayal kırıklığına uğratacağına inandırır.

Duyarlılık hipotezi

Neden bazı insanlar aşırı duyarlıyken diğerleri duyarlı değil? Yukarıda bahsedilen düşük özgüvene ek olarak dikkate almaya değer başka ilginç bir teori daha var. Diferansiyel yatkınlık hipotezi, bazı insanların biyolojik, mizaç kaynaklı veya davranışsal özelliklerinden dolayı strese nasıl daha duyarlı olduklarını açıklar.

Londra’daki Birkbeck Üniversitesinde yapılan çalışma ve bunun gibi araştırmalar, bazı insanların çevresel stres faktörlerine daha duyarlı olduğunu gösteriyor. Buna karşılık, bazı insanlar her şey için endişelenir, her durumu abartır ve neredeyse her şeyden bunalmış hisseder. Bu aşırı duyarlılık, yüksek düzeyde bir sıkıntı yaratır ve belirli durumlarda biyolojik bir tetikleyiciye sahip olabilir.

Henüz üstesinden gelinemeyen ve aşırı duyarlılık ile ilişkili travmatik deneyimler

Yukarıda bahsettiğimiz gibi, duyarlılık çoğu durumda gözetimsiz bir psikolojik gerçekliğin belirtisidir. Bu nedenle, bu tür tepkiler ve davranışlar can sıkıcı ve sorunlu olsa da, herhangi bir anda herkes bunları deneyimleyebilir.

Karmaşık, acı verici ve hatta travmatik bir andan geçerken kendinizi duyarlı hissetmeniz normaldir. Bunun nedeni, aşırı duyarlılığın temas halinde acı veren bir yara olmasıdır. Sıkıntı, anlayışsızlık ve yalnızlık tarafından kapana kısılmış hissedenlerin tepkisidir.

Bazen, bu hareketler, kendiniz hakkında kötü hissettiğinizde başkalarına olumsuz tepki vermeyi de içerir. Bunlar yüzleşmek istemediğiniz ve dolayısıyla yönetmeyi öğrenemediğiniz gerçeklerdir.

Örneğin, bu davranışlarınız, kendinizi kötü hissettiğinizde başkalarına olumsuz tepki vermeyi de içerebilir. Bunlar, başkalarının herhangi bir sözünde veya ifadesinde en ufak bir dokunuşta kapsülünden çıkan ve incinme sonrasında ele alınmamış ve yönetilemeyen gerçeklerdir.

Tahmin edebileceğiniz gibi, herkes benzer bir durum yaşayabilir. Bunun nedeni, bu boyutun doğuştan veya edinilmiş olabilmesidir. Aslında, ilki, genetik bir kökene sahip olan yukarıda belirtilen duyarlılık hipotezine atıfta bulunur. İkincisi, karmaşık deneyimlere veya aşırı yüke veya bağlanma eksikliğine dayalı bir çocukluğa bir tepki olarak da ortaya çıkar.

Aşırı duyarlılık durumuyla nasıl başa çıkılır

İnsanlar neredeyse her zaman psikolojik olarak güvensiz insanlarla nasıl başa çıkacakları konusunda endişelenirler. Ancak, ya sinirlenen, gücenen ve neredeyse her şeye aşırı duyarlı olan sizseniz? Öyleyse, olaya şu şekilde yaklaşabilirsiniz:

• Bu hissin kökenini belirleyin ve onunla yüzleşin.
• Özgüveniniz üzerinde çalışın.
• Bazı duygusal yönetim tekniklerini öğrenin.
• Kendini kabul etme ve kendine güven üzerinde çalışın.
• İç diyaloğunuzu geliştirin ve özeleştirilerinizi olumlu hale getirin.

Ortalama olarak, aşırı duyarlılık, insanların çocuklukta edindikleri bir özelliktir. Bu nedenle, sağlığınızı ve çevrenizle olan ilişkinizi engelliyorsa psikolojik yardım istemekten de çekinmeyin.