Uyku Hormonları: Gece Boyunca Güzelce Dinlenme

Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Uyku hormonları dinlenmemizi ve hatta hayatta kalmamızı yöneten ve kontrol eden hormonlardır. Bazen gece boyu dinlenmenin ve bu metabolik sürecin bir düzeninin olmasının önemini göz ardı ederiz. Halbuki esasında günlük ritmimizin uyum içinde olmasını gerektiren bağlantılardan meydana geliriz.

Aydınlık ve karanlık yalnızca davranışlarımızı ve takvimizi belirlemekle kalmaz. Sağlığımızın düzgün bir şekilde gelişmesine yardımcı çeşitli süreçlerin, biyokimyasal ve fizyolojik aktivitelerin senkronize olmasını sağlayan bir biyolojik saatimiz vardır.

Hormonlar da vücudumuzun dengesi için son derece önemli mekanizmaları harekete geçiren küçük araçlardır.

Endokrin sistemi tarafından üretilen, vücudumuzun çeşitli kısımlarına mesajlar ileten ve önemli süreçlerin düzenlenmesine katkı sağlayan bu küçük moleküller uyku düzenimiz için de son derece önemlidirler. Bu hormonlar hayat tarzımızdan ciddi ölçüde etkilenirler. Kötü beslenme ya da telefon ve bilgisayarlara çok fazla maruz kalma bu hormonların aktivitelerini değiştirebilir.

Kötü uyku kalitesi yalnızca sabahları yorgun hissetmenize neden olmaz. Uyku bağışıklık sisteminizi de güçlendirir ve vücudunuzun farklı hastalıklarla savaşmasına yardımcı olur.

Uyku Hormonları Nelerdir?

İlginç bir bilgiyle başlayalım. Vücudumuzda yaklaşık elli farklı hormon salgılanır ve bunların dolanımı gerçekleşir. Hepsinin belirli bir işlevi vardır ve hepsi belirli bir bez tarafından salgılanır. Uyku hormonları da vücudun iyi bir gece uykusuna hazırlanmasında görev alır.

Bu hormonların görevi yalnızca iyi bir şekilde dinlenmemizi sağlamak değildir. Acıkıp uyanmayalım diye iştahımızı düzenleyen hormonlar da dahil olmak üzere, bazı hormonların farklı farklı görevleri vardır.

Fakat belirttiğimiz üzere, bu moleküller vücudumuzun dengesi, sağlığımız ve iyiliğimiz için çok önemlidirler ve hayat tarzımızdan ciddi ölçüde etkilenirler. Stres bu hormonların şüphesiz en büyük düşmanıdır. Regl ya da menopoz da dinlenme süreçlerini doğrudan etkiler.

Melotonin Dinlenme Döngülerini Etkiler

Eğer uyumamızı sağlayan önemli biyolojik elementleri sayacak olursak çoğumuzun aklına hemen melatonin gelir. Triptofandan sentezlenen ve epifiz bezinde üretilen bu hormon uyku süreçlerinde oldukça önemli görevlere sahiptir.

• Melotoninin temel işlevi uyku döngülerini düzenlemektir.
• Aydınlık ya da karanlığa maruz kalmak beynin üst kiyazmatik çekirdek denen kısmını uyarır. Bundan ötürü, hava kararmaya başladığında bu kısım uyku için gerekli melatonin hormonunun salgılanması komutunu verir.
• Gün içinde ise zinde olmamız ve aktif hareket etmemiz için kortizol seviyesi yükselir ve melatonin düşer.
• Tabii televizyon izlemek ya da telefona çok uzun süreler boyunca bakmak da kortizol seviyemizi artırır ve uyumamıza engel olur.

Triiyodotironin Uykuyu Kolaylaştırmak İçin Metabolizmayı Dengeler

Triiyodotironin vücudumuzun metabolizmamızı kontrol edebilmesi için gerekli son derece önemli bir tiroid hormonudur. Örneğin; temel görevlerinden biri vücut ısısını ve kalp hızını düzenlemektir. Bundan ötürü geceleri ısımızın ve kalp atış hızımızın düşmesine ihtiyaç duyarız. Bu sayede rahatlar ve sakinleşiriz.

Öte yandan, tiroid hastalarının uyku sorunları yaşadıkları da bilinen bir gerçektir.

Tansiyonu Düzenleyen Bir Enzim: Renin

Renin bazı böbrek hücreleri tarafından salgılanan bir enzimdir. Bu enzim vücudumuzdaki tuzun su dengesini sağlar. Fakat aynı zamanda tansiyonumuzu da düzenlediği için geceleri oldukça önemli bir işlevi yerine getirir.

Barcelona Hastanesi’nde yürütülen bir çalışmada bu enzimde değişiklik meydana gelmesinin gece hipertansiyonuna neden olduğuna ve dolayısıyla uykusuzluğa yol açtığı sonucuna varılmıştır.

Uyku Hormonları Arasında Yer Alan Öreksinler

Öreksinler ortak bir başlatıcı protein olan prepro-öreksinden çıkan iki farklı nöropeptid hormondur. İştahın düzenlenmesi ya da cinsel hormonların salınımı gibi çeşitli işlevleri yerine getirirler. Bunun yanı sıra, uyku ve uyanıklık döngülerinde de etkilidirler.

Bu hormonlar sayesinde bir durumdan diğerine kolaylıkla geçebiliriz. Yani uyanma zamanı geldiğinde bizi dopamin ile aktif hale getirirler ve dinlenme zamanı geldiğinde de bu süreçle ilişkili olan diğer biyokimyasal süreçlerle birlikte çalışırlar.

Bunun yanı sıra, uzmanlar öreksinlerde değişim olduğunda narkolepsi yani beklenmedik anlarda ani ve kontrol edilemez uykuya dalma durumunun meydana geldiğini gözlemlemişlerdir.

Gece Dinlenme Süreçlerimize Geçmemize Olanak Sağlayan Seks Hormonları

Uyku hormonları dediğimizde projesteron, östrojen ya da testosteron gibi hormonlardan söz etmeyiz. Fakat bu hormonlar geceleri uykumuzu etkiler ve bu hormonlarda herhangi bir değişiklik olduğunda uyku düzenimiz de değişir.

• Regl öncesi dönemde oldukça fazla hormonal değişim olduğu için projesteron seviyesi aniden düşer.
• Bu vücut ısısını etkiler ve daha az REM uykusuna neden olur.
• Öte yandan, menopoz esnasında projesteron seviyesi düştüğü için uykusuzluk çekilebilir.

Erkeklere bakacak olursak da düşük testosteron seviyesinin uyku kalitesini etkileyip uyku düzenini değiştirdiğini söyleyebiliriz.

Vücudumuzdaki tüm bu enzimlerin ve karmaşık moleküllerin iyiliğimiz için gerekli fizyolojik dengeyi biz farkına varmadan kurması gerçekten de büyüleyici bir olaydır. Görebildiğiniz üzere, uyku hormonları uyumamızı sağlamaktan çok daha fazlasını yapıyor. Dolayısıyla da sağlığımız için son derece önemli hormonlar olarak karşımıza çıkıyorlar.