Spot Işığı Etkisi: Pireyi Deve Yapmak

Spot ışığı etkisinden muzdarip olan insanlar, herhangi bir açıkça görünen kusurları olmaması ve hiç hata yapmamaları gerekiyormuş gibi hissederler, çünkü herkesin sürekli onları yargıladığını hissederler.

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas.

Son Güncelleme: 30 Ekim, 2019

Spot ışığı etkisi insanların, ne kadar küçük olursa olsun, eksiklerini ve kusurlarını gözlerinde büyütmelerine denir. Bu fenomenin kurbanları, sanki herkes onları izliyormuş gibi hisseder. İnsanların onların en küçük hatalarını bile yargılayacağını düşünürler. Bu ergenlerde daha sık görülen bir şey olsa da birçok yetişkin de bundan muzdariptir.

Spot ışığı etkisi altında olan bir insan yüzünde bir sivilce görmekten bile korkar. Herkesin bu küçük kusuru fark edeceğini düşünür. Aynı şekilde, insanların arkasından konuştuğunu ve onu eleştirdiğini de düşünür. Bu insanların zihninde birbirine zıt iki durum vardır. Bir yandan, özgüvenleri son derece düşüktür. Diğer yandan, aynı zamanda evrenin merkezi kendileriymiş gibi hissederler.

Reklamcılar, spot ışığı etkisi ile ilgili çok fazla şey bilir. Bu yüzden etrafta, belli bir ürünü kullanmadığı için herkesin küçümsediği insanlardan bahsedilen sayısız reklam vardır. Örneğin, bazı reklamlar insanların bir kişiyi belli bir markanın ürününü kullanmadığı veya belli bir şeyi yapmadığı için dışladığını veya reddettiğini gösterir. Elbette, başka insanların ne düşündüğünü takıntı haline getirmiş insanlar reklamcılar için kolay avlardır.

Spot ışığı etkisi nedir?

Spot ışığı etkisi insanın kendi özelliklerini veya davranışlarını gözünde büyütmesidir. Özellikle, bunun olma nedeni bir insanın kendi hata veya eksiklerinin başkaları için çok dikkat çekici olacağına inanmasıdır. Ancak, insanların farkına varmadıkları şey, çoğu insanın onların lekeli gömleğini umursamadıklarıdır.

Spot ışığı etkisinin sadece paranoyanın başka bir formu olduğunu söyleyebiliriz. Paranoyak bir insan özel, farklı ve seçilmiş hisseder. Ama bunun nedeni aşırı narsisizm değildir. Daha ziyade, bu insanlar tam olarak farkında olmadıkları bir şeyle ilgili suçlu hissederler. Dolayısıyla, bu suçluluk hissini başkalarına yansıtırlar. Bu nedenle, onların kafasında herkes sürekli onları yargılıyormuş gibi görünür. Aynı zamanda, yaşadıkları üstünlük hissi bu suçluluk duygusunu dengeler.

Bu etkiden muzdarip olan insanlar, diğer herkesten daha iyi oldukları imajını korumaya çalışırlar. Bundan dolayı, diğer insanların görüşlerine ziyadesiyle bağımlı hale gelirler. Bir yandan, insanların dikkatini bir şekilde üstlerine çekmeye ihtiyaç duyarlar. Ancak, aynı zamanda insanlardan korkarlar, çünkü onların zihninde diğerleri merhametsiz yargılayıcılardır.

Ufuk açıcı bir deney

Bazı bilim insanları, Cornell Üniversitesinde spot ışığı etkisi ile ilgili bir deney yaptılar. Deneyde, bir grup gönüllü topladılar ve onlardan çirkin olduğunu düşündükleri bir tişört seçmelerini rica ettiler. Sonrasında, gönüllüler bu tişörtü bir günlüğüne giymek ve kaç insanın tişörtü fark ettiğini saymak zorundaydılar.

Deneyin ilk kısmı tamamlandıktan sonra, araştırmacılar her insana kaç kişinin onların bu utanç verici tişörtü giydiğini fark ettiğini sordular. Aynı sırada, gönüllüler tişörtü giyerken etraflarında olan insanları da gözlemlediler, ki tişörtü gerçekten fark eden kişi sayısı ile gönüllülerin fark ettiğini düşündüğü kişi sayısını karşılaştırabilsinler.

Sonuçta, gönüllülerin büyük bir kısmının onları gerçekten fark eden kişileri sayarken hatırı sayılır seviyede farklı sonuçlara ulaştığını fark ettiler. Sonuçlar gösterdi ki, tişörtü gerçekten fark eden insanların sayısı gönüllülerin fark ettiğini söylediği insan sayısının yarısından azdı.

Spot ışığı etkisinin üstesinden nasıl gelinir

Bilinçaltınızda yatan zorlukların üstesinden gelmek için, uzmanlar terapiye gitmenizi öneriyor. Ancak, kısa vadede uygulayabileceğiniz ve birçoğunun etkisi kanıtlanmış şöyle yöntemler de var:

• Varsayımlarınızın geçerliğini kontrol edin. Cornell Üniversitesinde yapılan deneyi kişisel ölçekte yeniden oluşturmanızda fayda vardır. Bir hata veya saçma bir şey yaptığınızda, etrafınızdakilere fark edip etmediklerini sorabilirsiniz.
• Utanmanızın sebeplerini analiz edin. Hata ve eksiklerinizin neden bu kadar önemli olduğuna inanıyorsunuz, bunu düşünmek iyi olabilir. Neden diğer insanlar bu şeylere karşı bu kadar toleranssız olsun ki?
• Pozitif şeylerle ilgili düşünün. Bu negatif hislerle savaşmak için pozitif bir şeylerle ilgili düşünmeyi deneyebilirsiniz. Sizi değerli yapan şeyler nelerdir? Neden yüzünüzdeki bir sivilce veya tişörtünüzdeki bir leke sizi daha az değerli yapsın ki?

Ek olarak, neden olduğunuz insanla ilgili bu kadar güvensiz hissettiğinize daha yakından bakmak da ilginç olabilir. Spot ışığı etkisi kendilerini kabul edememiş insanlarda görülür.