Sosyal Güç: Tanımları ve Türleri

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Roberto Muelas Lobato

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Öğretmenlerin, öğrencileri üzerinde bir güçleri vardır. Ebeveynlerin, çocukları üzerinde bir güçleri vardır. Müdürlerin, çalışanları üzerinde bir güçleri vardır. Politikacıların, toplum üzerinde bir güçleri vardır. Sosyal güç, yaşamın her alanında vardır. Bazı insanlar ve meslekler başkalarına karşı güce sahip olurlar… ama güç tam olarak nedir? Şimdi bunu tanımlamaya çalışalım.

Güç, bir şey yapma ya da bir şey olma kapasitesidir. Bir veya daha fazla kişi üzerinde üstünlük kurma yetisidir. İnsanları etkileme ve toplum tarafından tanınan üstün bir otoriteye sahip olma yeteneğidir.

Gördüğünüz gibi, güç tanımı oldukça farklılık gösterir. Tarih boyunca birçok farklı tanım, teori ve güç tipi vardı. Bunu daha iyi anlamak için en çok kabul edilenlerden bazılarına göz atalım şimdi.

Güç ile ilgili ilk teorilerden birini tarih sahnesine kazandıran  en önemli figürlerden biri Friedrich Nietzsche’dir (2005). Güç istemi ya da arzuların yerine getirilmesi kavramları kendisine aittir.

Aynı zamanda, Max Weber, gücü bireyin sosyal ilişkilerinde, kendi iradesini kullanması için fırsat ya da olasılık olarak tanımladı. Daha sonra Marksizm bakış açısı ile, çeşitli diğer yazarlar güç kavramını incelediler.

Günümüze daha yakın örnekler verecek olursak, Fransız filozof Michel Foucault, en geniş manadaki güç analizlerinden birini yayınladı. Diğer başka tanımlar da olmasına rağmen, bunlar en önemli olanlardır.

Max Weber

Max Weber, 20. yüzyılın en önemli düşünürlerinden biriydi. Geride bıraktığı miras, birçok farklı çalışma alanını kapsadığı halde, onun güç ve tahakküm kavramları üzerine odaklanacağız.

Weber, gücü, “bir sosyal ilişki içerisinde olan bireyin, bu olasılığın dayanağı ne olursa olsun, direnişe karşı gelerek, iradesini yerine getirme konumunda olma olasılığı” olarak tanımlamıştır” (Weber 2005).

Dolayısıyla güç, bir çok farklı şekillerde tezahür edebileceği üzere, bir kişinin iradesini başkalarına empoze etme yeteneği olarak tanımlanır. Bu arada, bir emir-itaat biçimi olarak anlaşılan tahakküm, iktidarın nihai ifadesidir.

Farklı tahakküm türleri vardır. En önemli alt kategorilerden biri meşru tahakkümdür. Bu, belirli bir sosyal düzenin veya ilişkinin geçerliliğine ortak bir inancın olduğu zamandır. Üç farklı meşru egemenlik türü vardır (Weber 2007):

• Hukuki tahakküm: Yerleşik yasaların meşrutiyetine olan inanç ve iktidar sahibinin bunlara göre tahakküm ve yetki verme hakkı.
• Geleneksel egemenlik: Var olan geleneklerin kutsallığına ve bu geleneklerin uygulama otoritesine kullanılmasının meşrutiyetine olan popüler inanç.
• Karizmatik egemenlik: Kutsallığın, kahramanlığın veya bir kişinin örnek teşkil ettiğine ya da onlar tarafından geliştirilen yasal sisteme karşı popüler inanç.

Marksizm

Karl Marx’a göre, “işçi sınıfının siyasal hareketi, elbette, işçi sınıfı için politik iktidarın fethi amacını gütmektedir” (Bolte’ye mektup, 29 Kasım 1871).

Siyasi sınıf çatışması, sosyal iktidarı elde etmenin temelidir. Ekonomik veya ideolojik gibi diğer sınıf çatışmaları biçimlerinden daha fazla etkiye sahiptir. Marx’a göre, ekonomik koşullardaki değişiklikler iktidarı kimin aldığını etkilerken, politik uygulamaların daha fazla gücü vardır (Sánchez Vázquez 2014).

Bununla birlikte, Marx hiçbir zaman bir güç teorisi geliştirmedi. Ancak, “doğru olarak adlandırılan siyasi iktidarın yalnızca bir sınıfın diğerine baskı yapmak için örgütlenmiş gücü olduğunu” belirtmiştir (Marx ve Engels 2011). Kendisini takip eden Marksistler, sosyal güç teorilerinde daha fazla ayrıntıya girmiştir.

Örneğin, Antonio Gramsci (1977) kapitalizm bağlamında bu konu hakkında çalışmıştır. Baskın sınıf, yalnızca baskıcı devlet aygıtlarını kullanarak proletarya ve ezilen sınıflar üzerinde güç kazanmaz. Aynı zamanda, kültürel yapıya ve eğitim sistemine, dini kurumlara ve medyaya sahip olarak bu gücü kazanır.

Michel Foucault

Foucault, özellikle herhangi bir yerden gelmediği için, gücün her yerde olduğu fikrini savundu. Bu görüşe göre, güç bir kurum veya devlet ile sınırlı olamaz. Dolayısıyla Marksist iktidar kavramı imkansızdır.

Güç, toplumda belirli bir anda meydana gelen güçlerin birleşimidir. Bu nedenle, güç her yerdedir ve güç ilişkileri bu ilişkilerden bağımsız olarak düşünülemez.

Önceki güç kavramlarını tersine çeviren Foucault, güç ilişkilerinin gerçekte tartışmalarla sonuçlanan hukuk kurallarını nasıl üretebileceği üzerine yoğunlaştı. Güç, hukuk ve hakikat birbirleriyle beslenirken, gücün her zaman hukuk ve hakikat üzerinde daha fazla bir etkisi olmuştur.

Her ne kadar Foucault, gücü farklı bağlamlarda ve zamanlarda analiz etse de, en önemli fikirlerinden biri biyo-güçtür (Foucault 2000). Biyo-güç, modern devletlerin nüfusu kontrol etmek için kullandıkları bir uygulamadır.

Foucault’un analizine göre modern iktidar, toplumsal pratiklere ve insan davranışlarına işlemiştir. Ezilen nüfus yavaş yavaş toplumsal düzenin ince düzenlemelerini ve beklentilerini kabul ettiği zaman meydana gelir

Biyo-güç yaşamın biyolojik bir düzenlemesini yol açar. Akıl hastanelerinde, cezaevlerinde ve mahkemelerde klasik bir örnek olarak görülebilir. Bunlar, nüfusun belirli kesimlerinin normlarını tanımlayan disiplin kurumları olduğu için, böylece toplumdan uzaklaşmaktadır (Foucault 2002).

Psikolojide sosyal güç

Sosyal psikoloji alanında, John French ve Bertram Raven (1959) 5 tür güç olduğunu ileri sürmüştür.

• Meşru güç, liderin organizasyon veya toplum içindeki göreceli pozisyonundan ve görevlerinden kaynaklanır. İnsanlara, bu tür bir resmi otorite yetkisi verildiğinde meşru güce sahip olurlar.
• Referans gücü, belirli kişilerin başkalarını ikna etme veya etkileme kapasitesi olarak görülür. Kişinin karizması ve insani yeteneklerinden gelir. Ezilen kişi, güç sahibini bir rol modeli olarak görür ve onun gibi davranmaya çalışır.
• Uzman gücü, kişinin yeteneklerinden veya uzmanlığından ya da kuruluşun veya toplumun bunlara ne kadar ihtiyaç duyduğundan kaynaklanır. Diğer türlerin aksine, uzman güç genellikle çok spesifik ve uzmanlık alanıyla sınırlıdır.
• Ödül gücü, liderin maddi ödüller verme yeteneğinden kaynaklanır. Bireyin insanlara nasıl bir çeşit fayda sağlayabileceğini ifade eder. İzin, hediye, prim veya daha fazla sorumluluk olabilir.
• Zorlayıcı güç, iktidar sahibinin yaptırım uygulama kapasitesinden kaynaklanır. Esasen, ödüllendirme ve ceza verme becerisidir. Ezilen kişinin, değerli ödüller alma arzusu ve onları kaybetme korkusu nihayetinde iktidarın kaynağı oluşur.

Görebildiğiniz gibi, sosyal güç kavramları çeşitlidir ve tarih içinde meydana gelen olaylardan büyük ölçüde etkilenir. Güç tanımı, insanlar üzerindeki tahakkümden karmaşık bir ilişki ağına kadar uzanır.

Daha yeni olan bu güç kavramı, her zaman güç ilişkileri üzerinden ilerlediğimizi göstermektedir. Sahip olduğumuz her etkileşim, var olan güç farklılığı ile şekillenir. Bu nedenle, sosyal gücün farkında olmak, etkisini ve sömürüsünü azaltmaya yönelik ilk adımdır.

Kaynakça

• Foucault, Michel (2002). Historia de la Locura en la Época Clásica I. México: Fondo de Cultura Económica.
• Foucault, Michel (1979). Microfísica del poder. Barselona: Las Ediciones de La Piqueta.
• Foucault, Michel (2000). Defender la Sociedad. Buenos Aires: Fondo de Cultura Económica.
• Fransız, John ve Raven, Bertram (1959). Sosyal gücün temelleri. Sosyal Güçte Çalışmalar, D. Cartwright, Ed., Ss. 150-167. Ann Arbor, MI: Sosyal Araştırma Enstitüsü.
• Gramsci, Antonio (1977). Antologia. Meksika: Siglo XXI.
• Marx, Karl ve Engels, Friedrich (2011). Manisesto comunista. Madrid: Alianza Editörleri.
• Nietzsche, Friedrich Wilhelm (2005). Así habló Zaratustra. Un libro para todos y para nadie. Madrid: Valdemar.
• Sánchez Vázquez, Adolfo (2014). Entre la realidad y la ütopía. Ensayo sobre política, moral y socialismo. Meksika: Fondo de Cultura Económica.
• Weber, Max (2005). Economia y sociedad. Meksika: Fondo de cultura económica.
• Weber Max (2007). Sosyoloji del poder. Los Tipos de dominación. Madrid: Alianza Editörleri.