Salt Maruz Kalma Etkisi Nedir?

Daha önce nefret ettiğiniz o şarkıyı, sürekli dinlemek zorunda kaldığınız için sevmeye başladığınızı hiç fark ettiniz mi? Peki bir kişi ile daha fazla zaman geçirdikçe daha keyifli bir insan haline geldiklerini? Bu, salt maruz kalma etkisi adı verilen şeydir, ve an itibariyle insan tercihleri üzerine yapılan çalışmalar ile son derece ilişkilidir.

Ayrıca aşinalık prensibi olarak da bilinen bu etki kendinizi sürekli bir şekilde yeni bir uyarana maruz bıraktığınızda uyarana karşı tepkinizin neden daha pozitif hale geldiğini açıklar.

Kısaca, bu bize tanıdık olan durumlar, insanlar ya da objeler için olan meyilli oluşumuzu açıklar. Peki bu fenomenin ortaya çıkışını etkileyen faktörler nelerdir? Bunun nasıl çalıştığı hakkında daha fazla şey keşfetmek için okumaya devam edin.

Salt Maruz Kalma Etkisi ve Araştırmalardaki Etkisi

Robert Zajonc bu spesifik psikolojik etkiyi çalışan yazarlardan bir tanesidir. Kendisinin 1976’da gerçekleşen ilk araştırmasından beri, bu tercihin varlığını çok çeşitli uyaranlar karşısında kanıtlamıştır.

Kelimeler, sesler, yüzlerin fotoğrafları… Bu durumların tümünde denekler kendilerine en aşina olanları tercih ediyor gibi görünmektedir.

Araştırmacılar, bu etkinin belirli gıdaları tercih etmek üzerindeki etkisine dair bir test yapabilmek için bir çalışma yapmıştır. Bunun için bir grup öğrenciye öğrencilerin o ana kadar bilmediği çeşitli tropikal meyve suyu vermişlerdir. Bazıları bunları beş kere, bazıları on kere ve bazıları on beş kere denemiştir. Öğrencilere en çok sevdiklerinin hangileri olduğu sorulduğunda en çok içtiklerini daha pozitif bir şekilde değerlendirmeye dair bariz bir eğilim söz konusuydu.

Diğer bilim insanları ise kişiler arası çekicilik hakkındaki bir araştırmada aynı sonuçları elde etmiştir. Bir kişiyi daha sık gördükçe onlara karşı daha sempatik olursunuz ve varlıklarından daha fazla keyif alırsınız.

Bilinçdışı Bir Fenomen

Bu etkinin en ilginç yönlerinden bir tanesi, kişinin uyarana aşina olduğunu algılamasının gerekli olmamasıdır. Dahası, etki sübliminal koşullar altında artış gösteriyor gibi görünmektedir.

Zajonc katılımcılara Çince karakterlerin çeşitli görüntülerinin gösterildiği bir araştırma yürütmüştür. Çalışmadaki her sembole maruz kalma süresi o kadar kısadır ki gözlemciler hangi sembolü gördüklerini anlayamamışlardır.

Araştırmacılar deneklere karakterlerin sıfatları temsil ettiğini belirtmiş ve bunların çağrışımlarının olumlu mu olumsuz mu olduğunu değerlendirmelerini istemişlerdir. Katılımcılar, devamlı olarak daha önce görmüş oldukları sembollere daha yüksek puanlar vermişlerdir.

Bariz bir şekilde, markalar reklam kampanyalarında salt maruz kalma etkisinden yararlanırlar. Bir logoya, bir slogana ya da bir şirket imajına aşina olmak o spesifik ürünü seçmenize neden olabilir.

Bu zihinsel çalışma şekli neden yeni şehirlere gittiğinizde yerel pazarı keşfetme arzunuza rağmen yine de zaten bildiğiniz zincirlere gitmenin daha cazip hissettirdiğini de açıklar.

Salt Maruz Kalma Etkisine Ne Neden Olur?

Fechner bu fenomen üzerinde bilinen ilk çalışmanın yazarıdır. Bazı güncel psikolojik teorilerin babası olan bu Alman psikolog bu etki için bir açıklama öne sürmektedir. İnsanlar, yeni unsurlara korku ya da anksiyete ile tepki vermektedir.

Ancak, bu “yenilik fobisi” kendinizi artık yeni olmayan bu uyarana sürekli olarak maruz bıraktığınızda kaybolur. Bilinmez olan şeylere karşı şüphe duymaya neden olan bu doğal eğilim bu tip bir unsur ile daha fazla etkileşime girdiğinizde hoş bir tanıdıklık hissi haline dahi gelir.

Ancak, eğer uyarana sürekli maruz kalma durumu aşırı hale gelirse sıkılabileceğinizi de aklınızda tutmanız gerekir. Doygunluk, bu etkinin etkisini sınırlayan bir durumdur. Eğer her gün aynı şeyi yerseniz eninde sonunda bu şeyden nefret edersiniz. Ve eğer her gün aynı filmi izlerseniz çekiciliğini kaybedecektir.

Bundan dolayı, bu aşinalık prensibi, bunun farkında olmasanız bile, birçok tercihinizin temelini oluşturur. Macera ve risklere dair eğiliminizin daha az ya da fazla olmasına bakılmaksızın, gün içinde verdiğiniz kararların birçoğu bu etki aracılığıyla gerçekleşir.

Satın aldığınız ürünler, sık sık gittiğiniz yerler ve sevdiğiniz insanların tamamı bu prensipten etkilenebilir. Bundan dolayı, zihniniz üzerindeki bu etkinin farkında olmak yararınıza olacaktır.