Platonik Aşk Nedir?

5 dakika

Yazan ve doğrulayan psikolog Sergio De Dios González

Tarafından yazılmıştır Daniela Alós

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Platonik aşk, aslında günlük dilde yaygın olarak kullanılan bir ifadedir. Bunu kullandığımızda genelde seksüel ya da romantik olmayan, iki arkadaş arasında da olabilecek bir sevgiyi kastederiz. Bu ifade her ne kadar Platon’un felsefesiyle ilgili olarak kullanılsa da bu makalede göreceksiniz ki bu kullanım, onun aşkla ilgili düşüncesiyle tam uyuşmamaktadır.

Aşk, her zaman hakkında en çok konuşulan konulardan biri olmuştur. İlk zamanlardan beri şairler, yazarlar, düşünürler ve filozoflar için her zaman bir ilham kaynağı olmuştur ve hala da olmaya devam etmektedir. Tabi ki Yunan filozof Platon da bunların arasında yer almaktadır.

Platon hakkında bazı bilgiler

Platon Yunan bir filozoftur. Sokrates’in öğrencisi ve Aristo’nun hocası olmuştur. Birçok eseri vardır ama en çok Symposion (Şölen) ve Mağara Alegorisi ile tanınmaktadır. Symposion (Şölen)‘da aşkla ilgili düşüncelerinden bahsetmiştir ve biz de bu sayede “platonik aşk” kavramını elde ettik.

Platon, aşkı, uğrunda güzelliği keşfettiğimiz ve deneyimlediğimiz bir kavram olarak görmüştür. Ama onu tam olarak anlamak için düalizm teorisini de anlamanız gerekir çünkü bu Platon’un felsefesindeki ana fikirlerden biridir. Düalizm, kendi gerçekliğimizi hiçbir zaman karışmayan iki ayrı şekilde görmemizi anlatan kavramdır, bu iki durumsa şöyledir: materyal (fiziksel) ve materyal olmayan (ruhsal).

Bunlar birlikte gelebilir ama asla gerçekten karışmazlar. Platon insanların ruh ve bedenden oluştuğunu ve ruh fikirler alemindeyken bedenin materyal dünyaya ait olduğunu ifade etmektedir. Ayrıca ruh, içine sıkıştığı bedenle birlikte var olmak zorundadır ama iki gerçeklik birbirinden tamamen bağımsızdır.

Platonun aşk fikrinin de kaynağı olan filozofik kavram işte budur. Fakat birçok insan bunu yanlış anlamıştır. Hatta bu anlayış, aşkın kanaatkar ve manevi bir sevgi olarak görüldüğü bir noktaya gelmiştir. Ama aslında bu doğru değildir. Bu filozofun aşkla ilgili düşüncesi biraz daha ikisinin ortasında kalmaktadır: tam olarak seçici olmama ya da kanaatkar olmayla ilgili değildir ama stabilitenin mükemmel olduğunu söylemektedir.

Aşk

Bu kavram için çok farklı anlam, his ve kullanımlar vardır. Yani bunu basitçe tanımlamak hiç de kolay değildir. Ama aşkla ilgili kesin bir şey varsa o da bunun, bizim başkalarıyla bağımızla ilgisi olan evrensel bir kavram olduğudur.

Dilimizde bu sözün birçok farklı anlamı vardır. Tutkulu bir istekten romantik bir aşka, hatta ailenize bile hissedebileceğiniz seksüel olmayan hislere kadar birçok duyguyu anlatabilir. Hatta daha derin bir şey olan dini aşktan da bahsedilebilir.

Hnagi türden bahsedersek bahsedelim bu his her zaman için çok güçlüdür. Hatta karşı konulamaz olduğunu da söyleyebiliriz çünkü temelde bundan kaçmak imkansızdır. Platonik aşk aslında ilişkilerimiz için çok önemlidir çünkü sanatta ve psikolojik çalışmalarda bir ilham kaynağı olmuştur.

“Aşkta her zaman bir delilik vardır. Ama delilikte her zaman biraz mantık vardır.”

– Friedrich Nietzsche

Platonik aşkın arkasındaki fikir denir?

Aşkın önüne “platonik” kelimesini koyduğumuzda Platon ve onun felsefesinden bahsetmiş oluruz. Sokrates’in bir konuşmasından yola çıkarak Platon, aşkın güzelliği anlama ve deneyimleme isteği ya da dürtüsü olduğunu söyler. Bu, her ne kadar onu da kapsasa da fiziksel güzelliğin ötesine geçen sonsuz, anlaşılabilir ve mükemmel fikirlerin güzelliğini de sevmektir.

Başka bir deyişle, Platon, aşkın güzelliği keşfetme ve deneyim etme isteğinden geldiğini düşünür.Bu süreç, fiziksel güzelliği takdir ederek sonrasında ruhsal boyuta ilerlediğinizde başlar. Yani bunun en yüksek seviyesi, saf, tutkulu ve bencil olmayan şekilde ifade edilmesidir.

Sizin de görebileceğiniz gibi, platonik aşk aslında romantik olmayan aşk demek değildir. Ne kadar zor olsa da fiziksel güzelliğin ötesine geçen bir aşktır. Aslında seksüel elementlere de sahip değildir çünkü Platon aşkın gerçekten de diğer insanla alakalı olmadığını düşünmektedir. O aşkı, güzelliğin üstünlüğüne yöneltilen bir şey olarak görmüştür.

Platon, Symposion (Şölen) ‘da şöyle söylemektedir:

“[…] dış görünüş güzelliğinden çok zihnin güzelliğini daha yüce görecektir. Yani eğer yüce bir ruh ama çok az güzellik sahibi birisi gelirse, onu sevecektir ve gençleri geliştirebilecek düşünceleri meydana getirecektir, ta ki kurum ve yasalardaki güzelliği görüp oluşturana ve ailedeki güzelliği anlayana kadar, daha sonra kişisel güzelliğin önemsiz olduğunu anlayacaktır.”

Platon’a göre güzellik ve aşk

Platon’a göre, güzellikle karşılaştığımızda aşkı deneyimlemeye başlarız. Tabi ki onun aşk tanımının bizi güzelliği keşfetmeye iten şey olduğunu unutmamak lazım. Aslında farklı tarzlarda güzelliği deneyimlediğiniz birçok aşama vardır:

Fiziksel güzellik: bu ilk aşamadır. Fiziksel bedene duyulan aşk hissiyle başlar ve daha sonra genel güzelliği takdir etme olarak ilerler.
Ruhun güzelliği: bir kişinin fiziksel bedeninin güzelliğini takdir etmekle ona aşık olmak arasındaki çizgiyi geçince içerde nasıl birisi olduğuna odaklanmaya başlarsınız. Yani bu aşama karşınızdakinin ahlaki ve kültürel geçmişi ile ilgilidir. Bu aşamada materyalin (bedenin) ötesine geçersiniz ve materyal olmayana (ruha) doğru ilerlersiniz.
Bilgeliğin güzelliği: Ruhsal güzelliği takdir etme yolu her zaman bilgi ve fikirlere duyulan aşkın yolunu açar. Bu, sevdiğiniz insanın ötesine geçer.
Kendindeki güzellik: ilk üç aşamayı geçtiğinizde son bir kapı daha açılır. Aşkın güzelliğini kendinde ve kendi kendi kendine başka bir özne ya da nesneye bağlı olmadan tatmaktır. Bu yüzden de bu aşkın en yüksek seviyesidir.

Son adım, tutkulu, saf ve bencil olmayan bir güzelliğin ifadesidir. Bu hiçbir zaman geçmeyecek ya da zamanla değişmeyecek bir hisle ilgilidir. Yani aslında bu romantik olmayan aşkla ilgili değil, mükemmel, sonsuz ve anlaşılabilir olan bilgileri takdir etmekle ilgilidir.

Neden platonik aşkı romantik olmayan bir olarak düşünürüz?

“Platonik aşk” ifadesini 15. yüzyılda ilk kullanan kişi Marsilio Ficino’dur. O bunu, bir kişinin fiziksel görünüşüne değil zekası ve karakterinin güzelliğine odaklanan aşkı anlatmak için kullanmıştır. Bu sadece fikirler dünyasında var olan mükemmel ve yozlaştırılamayacak bir aşktır.

According to Platon’a göre hiçbir zaman bu hissi gerçekten saf bir şekilde elde edemeyiz. Çünkü ona göre aşk ilgilerle alakalı değildir, erdemle alakalıdır. Başka bir deyişle, bu mükemmel bir aşk olurdu ama mükemmeliyet sadece bir ilüzyondur. Bu dünyada hiçbir şey mükemmel değildir çünkü mükemmellik sadece düşünceler dünyasında var olabilir.

Bunu daha basitçe ifade edelim. Temelde platonik aşk, cinsel bir arzunun olmadığı bir aşktır. Bu yüzden bu terimi günlük hayatta kullanırken romantik olmayan aşkı ya da bir arkadaşa duyulan cinsel olmayan hayranlığı ifade ederiz.

Yani bu ifade Platon’un aşkla ilgili söyledikleriyle uyuşmaktadır. Ama gerçek platonik aşk yine de bundan çok farklıdır. %100 farklı olmasa da bu ifade günümüzde hala biraz yanlış kullanılmaktadır.

Platonik aşk neleri içerir?

Platon’a göre Güzellik, Adalet, İyilik ve Doğru ile aynıdır. Yani aşk her zaman bu bahsettiğimiz kavramlarla ilgilidir. Platonik aşk, temelde kendi ruhunuzda eksikliğini çektiğiniz şeyi karşınızdaki insanda aramaktır. Ama, o insan genellikle her şeyi iyi, güzel, doğru ve adil olarak gördüğünüz bir temsildir.

Yani platonik aşk aslında romantik olmayan arkadaşça bir sevgi demek değildir. Açıkça cinsel ögeleri de olabilecek ama tüm odağın bu olmadığı bir orta noktadadır. Aşk duyulan insanın bedeninden öteye gidebilir. Ayrıca o kişinin ruhu ve fikirlerine duyulan aşka da dönüşebilir. Ama cinsel ve fiziksel şeyler tamamen ortadan kalkmak zorunda değildir. Bunlar da aşkın bir parçası olabilir ve aşk yine de bunların ötesine geçebilir.