Periferik Nöropati Nedir?
Çevresel sinir sistemi (ÇSS) merkezi sinir sisteminin (beyin ve omuriliğin) dışında kalan sinir ağıdır. Bu sinir sisteminin ana işlevi çevreden aldığı fiziksel hislere ait sinyalleri beyne iletmektir. Periferik nöropati bu sinirlerin zarar gördükleri için doğru çalışmaması durumudur.
ÇSS’de spesifik işlevleri olan birkaç sinir tipi bulunur. Bu sinir tiplerinin bazıları şunlardır:
- Duyu sinirleri acı ve dokunma gibi hisleri iletir.
- Motor sinirler kasları kontrol etmekten sorumludur.
- Otonomik sinirler vücudun kan basıncı ve idrar kesesinin çalışması gibi otomatik işlevlerini düzenler.
Periferik nöropati bir sinir grubunu veya aynı anda üç grubu birden etkileyebilir. Hastanın periferik nöropatiden muzdarip olduğu herhangi bir durumda sinirlerin normal işleyişi bozulur, dolayısıyla sinirler acı sinyallerini rastgele bir şekilde yollayabilir, ya da aslında vücuda zarar veren bir şey olmasına rağmen acı sinyali yollamayabilirler.
Bu durum bir yaralanmadan, bir sistemsel hastalıktan, bir enfeksiyondan veya genetik bir bozukluktan dolayı oluşabilir.
Periferik Nöropati Semptomları
Semptomlar, nöropatinin tipine bağlı olmak üzere değişkenlik gösterir.
Duyusal Nöropati
Duyusal nöropati aşağıdaki semptomlar eşliğinde ortaya çıkabilir:
- Uyuşma veya karıncalanma hissi.
- Hipersensitivite (aşırı duyarlılık) ve vücudun bazı bölgelerinde karıncalanma veya iğleneme hissi.
- Çok fazla ağrı yaşamak, ya da acı hissini tamamen almamak.
- Sıcaklık değişikliklerini hissedememek.
- Zayıf postüral denge ve propriyosepsion (iç algı).
- Geceleri kötüleşme riski olan yakıcı veya sızlayan ağrılar.
Duyusal nöropati ayrıca ayak ülserlerine, enfeksiyonlara ve kangrene de sebep olabilir.
Motor Nöropati
Motor nöropati kasları etkiler. Motor nöropatinin semptomları şunlardır:
- Dengesizlik ve minik hareketler yapmakta zorlanmaya sebep olan kas zayıflaması.
- Atrofi.
- Kas tutulmaları ve kramplar.
- Kas paralizi.
Eğer otonomik sinirler de zarar gördüyse; hasta terleme, ağrı toleransı, kalın bağırsak ve idrar kesesi fonksiyonları ve baş dönmesine sebep olabilecek kan basıncı değişiklikleri gibi vejetatif semptomlar da yaşayabilir.
Periferik Nöropatinin Sebepleri
Birçok nöropati tipi idiyopatik (sebepleri bilinmeyen) olsa da, nöropatiyi tetikleyebilecek başka birkaç durum vardır. Hatta, yüksek kan şekeri değerleri sinirlere zarar verdiğinden diyabet, kronik periferik nöropatinin en sık görülen sebeplerinden biridir.
Periferik nöropati oluşumuna sebep olma ihtimali olan diğer durumlar ve yaralanmalar şunlardır:
- Kronik böbrek hastalığı. Eğer böbrekler olması gerektiği gibi çalışmıyorsa, ortaya çıkan mineral ve kimyasal madde dengesizliği periferik nöropati oluşmasına yol açabilir.
- İskeletle ilgili kas yaralanmaları. Kırık kemikler ve sıkı yapılan alçılar sinirlere baskı yapıp zarar verebilir.
- Enfeksiyonlar. Herpes zoster hastalığ, HIV, Lyme hastalığı ve bunlara benzer enfeksiyonlar sinirlere zarar verebilir.
- Guillain-Barre sendromu: viral bir enfeksiyon dolayısıyla tetiklenen spesifik bir periferik nöropati türü.
- Otoimmün hastalıklar, özellikle romatoid artrit ve sistemik lupus eritematozus.
Periferik nöropatinin diğer mümkün sebepleri şunlardır:
- Aşırı alkol alımı.
- Spesifik ilaçlar (kemoterapi ve HIV ilaçları gibi).
- Bazı vitamin eksiklikleri (B12, B1, B6 ve E vitaminleri).
- Böcek ilaçları ve çözücüler gibi zehirli ürünlerin tüketilmesi.
- Lenfoma ve çoklu miyelom da dahil olmak üzere bazı kanser tipleri.
- Kronik karaciğer hastalığı.
Ayrıca, küçük damar hastalığı da sinirlere giden kan miktarını azalttığı için sinir dokusunda hasar oluşmasına sebep olur. Nevromlar da, yani sinir dokusunu etkileyen tehlikesiz tümorler de, nöropatik ağrıya sebep olabilir.
Periferik Nöropati Tedavisi
Periferik nöropati tedavisi semptomlara ve altta yatan sebebe bağlıdır. Bu sebeplerin sadece bazıları tedavi edilebilir. Örneğin, diyabet söz konusu olduğunda, kan şekeri değerlerini sabit tutmak, sigara içmemek ve alkol almamak büyük seviyede yardımcı olabilir.
Nöropatik ağrı için alınan ilaçlar “nöropatik acı maddelerinin” kullanılması ile oluşturulur, çünkü çoğunlukla ağrı kesici ilaçlar bu durumda etkisizdir.
Periferik nöropati ile birlikte oluşan diğer semptomlar ayrı tedavileri gerektirebilir. Örneğin, kas zayıflığı tedavisi fizyoterapi ve hareket destekleyici araçların kullanımını gerektirebilir.
Ayrıca, birçok insan transkutanöz elektrik sinir stimulasyonunun (TENS) yararını da görmektedir. Bu, noninvazif ve ilaçsız bir tedavidir ve derinin üzerine yerleştirilen elektrotlar yardımı ile küçük miktarlarda elektrik verilmesini içerir. Bu tedavinin hedefi elektrik boşalımı dolayısıyla sinirsel akışın bölünmesi ve sinirlerin beyne ağrı sinyalleri göndermesinin engellenmesidir.
Diğer yandan, birçok hastanın da kayropraktik, akapunktur ve masaj gibi alternatif tedaviler ile iyiye gittiğini de belirtmek gereklidir. Ayrıca, meditasyon ve yoga da semptomları rahatlatmak açısından son derece yararlı olabilir. Son olarak, orta seviyede ve sürekli egzersiz yapmak da bu acılı durumun yarattığı rahatsızlıkları azaltmaya yardımcı olabilir.