Olumlu Bir Şekilde Hayır Demek
Yazan ve doğrulayan psikolog Sergio De Dios González
Eğitim ve olumlu disipline ilişkin yeni fikirlerin ortaya çıkması ile, “hayır” kelimesi (genellikle ebeveynlerimiz ve büyük anne ve büyük babalarımız tarafından kullanılır) genellikle kötü bir kelime olarak görülür. Bu, pek çok ebeveynin sınırları belirlemek için ne yapılacağını bilememeleri sebebi ile kendilerini üzgün hissetmelerine yol açara. Çok katı ya da otoriter biri olmadan “Hayır” demenin bir yolunu ararlar. “Hayır” demenin daha iyi ve daha olumlu bir şeklini kesinlikle öğrenebilirsiniz.
Çocuklarınızın isteklerinden birine karşı çıkmak için “hayır” demek için geçerli bir sebep olduğundan ve haklı olduğunuzdan emin olmanız gerekir. Ama evet ile hayır arasında ince bir çizgi vardır. Çocuklarınıza, zamanı geldiğinde istediklerini yapabileceklerini söyleyebilirsiniz. Uygun görebileceğiniz ve beğenebilecekleri başka alternatifler de sunabilirsiniz.
Amacınız çocuklarınızın kendilerini bir düzene sokmalarına yardımcı olmak ve belirli kurallar içerisinde yaşamayı öğretmektir. Uzun ve sürekli bir süreç olmasına rağmen, onların sadece birer çocuk olduklarını ve eğitimlerinden sizin sorumlu olduğunuzu unutmayın. Bu sebeple sabırlı olmanızda fayda var!
Çocuklarımızın merakı bizi endişelendirir
Çocuklar doğası gereği meraklıdır, ama bu merak büyüdükleri zaman kayboluyor gibi görünüyor. Belki de “hayır” demek, yetişkinleri kızdırdığı için çocukların merak duygularına vurulan bir prangadır. Ayrıca, okulda öğrendikleri, tekrar ve daha fazla tekrara dayalı öğrenme yöntemi de buna yardımcı olmaz.
Öte yandan, ebeveynlerin, çocuklarının merak duygusunun, kendilerine zarar verebilecekleri endişesi taşıyarak herhangi bir kontrol mekanizması altında tutmamaları çok zordur. Gerginliğinizin sizi kontrol etmesine izin verirseniz, her şeye “hayır” diyen, her zaman “bunu yapma” ya da “buraya geri gel!” gibi cümleler sarf eden biri olacaksınız. Size söyleyeyim, bu konuda olumlu hiçbir taraf yoktur.
Bir şeyleri değiştirmeye çaba göstermeye çalışsanız da, bu çaba sizi daha çok endişe verebilir. Bir noktada öylesine korkabilirsiniz ki, en sonunda avazınız çıktığı kadar “Hayır!” diye bağırabilirsiniz. Bu tür davranışların çocuklarınızın kafasını karıştırdığını unutmayın. “Madem bana izin veriyorsun, sonra neden bana bağırıyorsun?” gibi düşüncelere dalabilirler.
Yapabileceğiniz en iyi şey, keşfederken çocuklarınıza eşlik etmektir. Onlar için asıl tehlikeli olanın farkına varmaktır. Çocuğunuzun çimde ya da merdivenden inerken düşmesi sorun değil. Onların yanında durun, fakat onlara da yer verin. Çocuklarınıza biraz özgürlük verin ve açıkça “hayır” demek yerine, büyüdükçe yargılarına güvenin.
“Çocuklar eğitilmeli, ancak kendilerini eğitmek için de müsaade edilmeli.”
– Ernest Dimnet
Sadece “hayır” demeyin, nedenini de açıklayın
Birçok durumda, “hayır” demek gereksizdir. Çocuklarınızın bir şeye dokunmasını istemiyorsanız, “kirli”, “senin değil” veya “sana zarar verebilir” gibi nedenleri öne sürebilirsiniz. “Sandalyeler oturmak içindir” ya da “insanlara ve canlılara saygı göster” gibi bazı genel bilgileri kendileri ile paylaşmanızda yarar var. Onlara yaptıklarınızın arkasındaki nedenleri söyleyin ve örnek olarak “Şu an meşgulüm, bir dakika sonra seninle ilgileneceğim” deyin. Bu şekilde, çocuklarınıza hiçbir neden olmaksızın bağırmak yerine, neler olup bittiğini anlamalarına yardımcı olacaksınız.
Rutinler ve sınırlamalar, daha az “hayır” demenize yardımcı olabilir, örneğin: “Şimdi banyo yapıp, uyumanın zamanı, yarın okulunuz var!” ya da “Geç oldu, eve gidip akşam yemeği yiyelim.” Çocuklarınızın her zaman tatlı ve abur cubur yemek istemelerinin sinir bozucu bir durum olabileceğini biliyoruz. Bununla birlikte, onlara “Haydi meyve yiyelim, hem çok lezzetliler hem de kendinizi daha mutlu hissedersiniz,” diyebilirsiniz.
Sadece “hayır” demek yerine yapabileceğiniz ve söyleyebileceğiniz çok şey var. Çocuğunuza davranışlarının sonuçlarını açıklayın, örneğin: “Eğer arkadaşların ile kavga edersen, seninle tekrar oynamak istemezler” veya “Eğer çalışmazsan, sınavı geçemezsin”.
Alternatifler: Olumlu bir şekilde “hayır” demek
Çocuklarınızın gelecekte kendi kararlarını vermelerine yardımcı olacak “hayır” demenin alternatif seçenekleri vardır. Hayat çocuklarınız için her zaman kolay olmayacak, bu sebeple savaşmak zorunda kalacaklar! Bir otorite figürü olarak, çocuklarınızın nefes almalarına izin vermelisiniz, aksi takdirde salt sizin talimatlarınızı takip etmeye çalışmaları, bir birey olarak büyümelerine yardımcı olmaz. Bazen onlarla baş etmek zor olabilir kabul ediyoruz, enerjileriyle soğukkanlılığınızı yitirmenizi sağlayabilirler. Ancak, farklı bir tutum ve zihniyet ile onlara daha fazla yardım edersiniz.
Alternatif seçenekler sunun: “Bu iş çok tehlikeli, onun yerine bana yardım et”, “Yağmur yağıyor, dışarı çıkamayız. Bunun yerine gel bir film izleyelim! ”. Onlara uyumalarını kolaylaştıracak bir şeyler söyleyin, birlikte uyumak istedikleri herhangi bir oyuncağı yanlarına almalarına izin verin: bir oyuncak bebek, oyuncak ayı veya bir kitap.
Ne zaman “hayır” demelisiniz?
Onlar ile kesin bir dille konuşun, ama bağırmayın. Kaba davranmak için hiçbir sebep yok ortada. Hakaret ederek, daha sonra pişman olabileceğiniz bazı şeyler söylemek zorunda kalabilirsiniz. Basit olun ve isimleri ile hitap edin. Durumu daha iyi bir şekilde ifade edin ve açık olun: “Sana kızgınım, yaptıklarını beğenmedim”.
Yalnızca eylemleri hakkında konuşun, ancak davranışlarının kendilerini tanımladığını düşünmelerini sağlayın. “Kötü bir çocuksun” demek yerine “Kötü bir şey yaptın” deyin. “Tembelsin” demeyin, “Bunu yapman normalden çok daha uzun sürdü” deyin. Rol modelleri olun ve onlara nasıl yapıldığını gösterin. Ayrıca, onlara hareketlerinin sonuçlarını göstermeyi ve cesurca davranmalarını sağlamayı da unutmayın: “Dişlerini fırçalamadığın için bu gece sana hikaye yok”.
“Çocuğunuzun yaptığı şeyden çok çocuğunuzun kim olduğuna odaklanın. Bir sorunu çözmediğinizi, bir insan büyüttüğünüzü unutmayın.”
– L. R. Knost
Sürekli olarak “hayır” demeden sınırları belirlemenin alternatif yollarını bulmak sizi akıllı bir ebeveyn yapar. “Hayır” demenin alternatiflerini bulmak akıllıca ve olumlu bir davranıştır. Bu sayede, ebeveynlik yol haritanız oluşur, anlayış ve akıl yürütme ile yola devam edersiniz.
Bu yeni yaklaşım muhtemelen sizin açınızdan çok çaba gerektirecektir. Yorgun ve bazen kendinizi yitik hissedebilirsiniz, ancak ama her zaman böyle olmayacak. Çocuklarınız bu dinamiğe alışınca, her şey daha kolay olacak. Bakış açınızı anlayabilecek ve eylemleri, ne istedikleri ve önceden ne istemedikleri hakkında düşünebileceklerdir.
Bu metin yalnızca bilgilendirme amaçlı sunulmuştur ve bir profesyonelle görüşmeyi yerine geçmez. Şüpheleriniz varsa, uzmanınıza danışın.