Metamemory Ya da Üstbellek Nedir?

Metamemory sizce nedir? Bu konsept size tanıdık geliyor mu? Bellek, kimliğe sahip olmamıza, öğrenmemize, anıları saklamamıza ve öğrendiklerimizin izini pekiştirmemize veya pekiştirmemize olanak tanıyan bilişsel bir beceridir.

Belleğin nasıl çalıştığını ayrıntılı olarak bilmek, bilgiyi daha iyi tutmamıza ve bu beceriyi optimize etmemize yardımcı olabilir. Metamory’nin konusu tam da budur: kişinin kendi hafızasının bilgisine sahip olması.

Peki metamemory başka neleri kapsar? Anımsatıcı kurallarla ilişkisi nedir? İnsanlar bu fenomeni nasıl inceliyor? Nasıl geliştirebiliriz? Tüm bu soruları ve daha fazlasını, kendimiz olmamızı sağlayan bu çok ilginç beceriye ilişkin kısa bir kılavuzda yanıtlayacağız.

“Hatırladığımız her şeyin parçalarıyız.”

– Cassandra Clare

Metamemory nedir?

Metamemory, kendi hafızamızla ilgili sahip olduğumuz bilgidir. Daha spesifik olarak, González’in (1997) “Metamemory ve metinlerin öğrenilmesi” başlıklı bir çalışmasına göre, metamemory, “Bir kişinin hafızasının işleyişi üzerinde sahip olduğu bilgi ve kontrol” olarak tanımlanmaktadır.

Bu aynı zamanda hafızanın farklı aşamalarının bilgisini de içerir, bunlar:

• Kodlama.
• Depolama.
• Erişim.

Ne kadar çok metamemory bilgisine sahip olursak, hafıza hakkında o kadar çok şey anlamış oluruz. Sonuç olarak, onu nasıl geliştireceğimiz ve sınırlamaları hakkında daha fazla bilgi sahibi olacağız. Bu nedenle, metamemory anlayışına sahip olmak, sadece hafıza bilgisini değil, aynı zamanda kontrolünü ve ustalığını da içerir.

Bellek ve üst bellek

Gördüğümüz gibi, metamemory, kişinin kendi hafızasının bilgisini kapsar, tıpkı üstdilin kişinin kendi dilinin bilgisini oluşturması gibi. Bu tür kavramlara, bu ikisini güzel birer örnek olarak görebiliriz. Belleği geliştirmek (veya ondan en iyi şekilde yararlanmak için), genellikle anımsatıcı kural stratejileri denen stratejilere başvururuz.

Campos ve Ameijide (2014) tarafından yapılan bir araştırmaya göre, anımsatıcı stratejiler yalnızca belleği etkilemekle kalmaz, aynı zamanda metamemory’i de etkiler. Ancak, bunların hepsi kullanılan stratejilerin türüne bağlıdır.

Metamemory nasıl geliştirilir

Hafıza gibi meta hafıza da geliştirilebilir. Ne şekilde? İlk olarak, belleğin nasıl çalıştığı hakkında bilmemiz gereken her şeyi öğrenerek. Bu, hafıza sürecinin her aşamasında beynin nasıl çalıştığını bilmeyi içerir.

Bir anıyı kodladığımızda, sakladığımızda ve geri çağırdığımızda ne olduğunu, beyinde meydana gelen değişiklikleri ve duygularımızın onu nasıl etkilediğini anlamamız gerekir. Duygular ve hafıza arasındaki ilişki geniş çapta kanıtlanmıştır.

Bütün bunlar okuyarak ve çalışarak öğrenilebilir, bunun ölçüsü, bundan ne daha fazla ne de daha azdır. Bunu yapmak için, insan hafızasıyla ilgili birçok ilginç kitabı kolayca ele alabiliriz.

Öte yandan, daha önce bahsettiğimiz bu anımsatıcı kurallar, bu bilişsel süreci geliştirmemize yardımcı olabilir. Bu anlamda, üzerinde ne kadar çok çalışırsak, bu anımsatıcı kurallar konusunu o kadar çok öğreniriz de diyebiliriz. Böylece, bu tür stratejiler metamemory’i de geliştirebilir.

Metamemory üzerine bir çalışma

Metamemory: A Theoretical Framework and New Findings (Metamemory: Teorik Bir Çerçeve ve Yeni Bulgular – 1990) adlı kitaplarında Nelson ve Narens (1990), metamemory çalışmasının üç ana aşamada yürütülmesi gerektiğini önermektedir. Bunlar:

• Edinme (bilginin kendisini öğrenmeden önce).
• Saklama (önceden edinilmiş bilgileri sürdürmek).
• Bilginin bilinçli ve öz-yönelimli bir şekilde geri çağırılması.

Öte yandan, metamemory’nin çalışmasıyla ilgili olarak, insanlar kendi hafızaları veya daha doğrusu ezberlemeyi ifade eden süreç hakkında da yargılarda bulunabilirler.

Yazarlara göre bu meta-anımsama kurallarına yönelik yargılar, kullanılmak üzere, öğrenme sürecinin dört farklı aşamasında yürütülebilir.

Bu aşamaları anlamak için bir ezberleme göreviyle uğraştığımızı hayal edelim:

• Veri alma işleminden önce. Bu noktada, bu öğeler henüz öğrenilmemiş olacaktır. Bu aşamada kişi, söz konusu görevi öğrenmenin ne kadar kolay veya zor olacağını tahmin etmelidir (yargıları öğrenme kolaylığı).
• Veri alma sırasında veya hemen sonrasında. Başka bir deyişle, veriyi hafızaya aldıktan hemen sonra, ancak hatırlama testinden önce. Burada kişi sahip olduğu bilgi seviyesini (öğrenme yargıları) tahmin eder.
• Test boyunca. Test sırasında kişi, konu üzerinde test edildiğinde elde etmeyi beklediği verileri taşıyan hafızayı değerlendirir. Bu test aynı formatta veya farklı nitelikte olabilir. Bu, bilme “hissi” veya “düşüncesi” dediğimiz şeydir.
• Hafızaya aldıktan sonra. Sonunda onların hafızasını kullanarak gelen aşamaya ulaşıyoruz. Burada kişi, verdiği cevapların her biri ile sahip olduğu güven derecesini göstermelidir (güven yargısı).

Sonuçlar

Böylece, görebildiğimiz gibi, metamemory, salt hafıza bilgisinin biraz ötesine geçer. Biraz daha derine inersek, tüm işlevlerinin ve aşamalarının bilgisini de içerdiğini görürüz. Bizim için faydalı olabilecek anımsatıcı stratejiler de diyebiliriz.

Bu şekilde, üst bellek (metamemory) hakkında bilgi sahibi olmanın ve anlamanın, aynı zamanda güçlü yönlerini (ondan nasıl yararlanılacağını) ve sınırlamalarını bilmeyi ima ettiğini görebiliriz.

“Hafızası olan herkes için hatırlamak kolaydır, kalbi olanlar için ise unutmak zordur.”

– Gabriel García Márquez