Kullanımlar ve Doyumlar Teorisi

Kullanımlar ve doyumlar teorisi, insanların belirli ihtiyaçlarını karşılamak için belirli medya kanallarını neden ve nasıl aktif olarak aradıklarını anlamak için kullanılan bir yaklaşımdır. Bu teorinin kökleri ilk olarak 1930’larda, kitle iletişim araçlarının çoğu insan için günlük yaşamın bir parçası olmaya başladığı zaman ortaya çıktı. Önce radyo, ardından televizyon ve daha yakın zamanda dijital medya geldi.

” Ve sanat (ah ne büyük şans!) kitle iletişim araçlarına tutsak olmayanlar için alternatifler sundu.”

-Umberto Eco-

Bu teorinin amacı, ulaşabilecekleri başka iletişim araçları olmasına rağmen, bugün hala radyoyu tercih eden insanların olmasıdır. Diğerleri TV veya interneti tercih edebilir. Kullanımlar ve doyum teorisi , bir ortam ne kadar güçlü olursa olsun, belirli bir kullanıcının ihtiyaçlarını karşılamıyorsa, bir etkisinin olmayacağını iddia eder.

Kullanımlar ve doyumlar teorisi üzerine tarihi bilgi

Kitle iletişim araçlarının tarihinin başlangıcında izleyicilerin tamamen pasif olduğuna inanılıyordu. Başka bir deyişle, insanların bilgi ya da eğlenceyi aldıkları ve kendilerine söylenenlere ya da inanmaya yönlendirilenlere fazla bir tepki ya da direnç göstermeden onu özümsedikleri düşünülüyordu.

1940’lı yıllara doğru, televizyonun önem kazandığı yıllarda, iletişim teorisyenleri, izleyicilerin kendilerine sunulan seçeneklere farklı tepkiler verdiğini fark etmeye başladılar. Herkesin aynı şeyi görmediğini veya duymadığını ve medyanın herkes üzerinde aynı etkiye sahip olmadığını fark ettiler.

1960’lara gelindiğinde, kullanımlar ve doyumlar teorisi şekillenmeye başladı. Öncüleri, bu konuda ampirik çalışmalar yürüten Elihu Katz, Jay G. Blumler ve Michael Gurevitch gibi araştırmacılardı. Bilginin yönlendirildiği kitle izleyicisinin daha önce düşünüldüğü kadar homojen olmadığını öne sürdüler. Ayrıca, bir ortamın, izleyicilerinin pratik ve psikolojik ihtiyaçlarına cevap verdiğinde başarılı olduğunu buldular.

Kullanımlar ve doyumlar teorisinin ilkeleri

Lundberg ve Hulten, kullanımlar ve doyumlar teorisini şekillendirmeye başlayan bir dizi ilke geliştirdiler. Uygulamada, ampirik araştırma sonuçlarını Maslow’un ihtiyaçlar piramidi ile çapraz ilişkilendirdiler. Beş ilke ürettiler.

Bunlar aşağıdaki gibidir:

• İzleyiciler pasif değil aktiftir. Medyanın onlara sunduklarına farklı bir şekilde yanıt verirler.
• İzleyicinin her bir üyesi, ortamın uygunluğuna karar verir. Her ‘alıcı’, ortamın özellikle ihtiyaç duyduğu kullanımları ve doyumları sunup sunmadığına karar verir.
• Medya yarışır. İhtiyaçların karşılanmasının tek kaynağı medya veya belirli bir ortam değildir. Bu nedenle, insanların dikkati için rekabet ederler.
• İnsanlar ne aradıklarının farkındalardır. Örneğin, nedenini gerçekten bilmiyor olabilirsiniz, ancak bir ortam ararken ne istediğinizi bilirsiniz.
• Medyanın kültürel önemi halk tarafından belirlenir.

Bu teorinin sonuçları

Kullanımlar ve doyumlar teorisinin temel yaklaşımlarına dayanarak, daha sonra, insanların dört yönü tatmin etmek isteyen bir çevreye yaklaştıkları bulundu: eğlence, kişilerarası ilişkiler (yedek şirket), kişisel kimlik ve çevrenin gözetimi.

Daha sonra tüm bunlar dört kategoriye ayrıldı: bilişsel, duyuşsal, kişisel bütünleşme ve sosyal bütünleşme ihtiyaçları. Her birey için, her ihtiyaç grubunun farklı bir değeri vardır. Sonunda, kendi kişisel koşullarına göre en önemli gördükleri kişileri tatmin edebilmek için bir iletişim aracı ararlar.

İnternetin ve sosyal ağların gelişi bu teoride önemli değişiklikler yarattı. İlk kez, insanlar ve bilgi kaynakları arasındaki etkileşim iki yönlüydü ve gerçek zamanlı olarak gerçekleşebiliyordu. Aynı zamanda, ağlar insanları bilgi ve eğlence vb. yaratıcılarına dönüştürdü.

En son araştırmalara göre, sosyal ağlardaki insanlar temel olarak şu yönlerden bir veya daha fazlasını arıyorlar: güven, eşlikçi , mutluluk, eğlence, ihtiyat ve bağlar. Ağlar bunların hepsini sağlayamaz ancak bazen bunları sağlıyormuş gibi bir yanılsama yaratırlar. Son olarak, kullanımlar ve doyumlar teorisini kısaca açıkladıktan sonra, kullandığınız her farklı iletişim ortamında ne aradığınızı kendinize sormak isteyebilirsiniz.