Hafızamızın En Tuhaf Fenomeni

İnsan hafızası bilgisayar gibi değildir. Bilgilerin saklandığı ve gerektiğinde açıp bakıldığı basit bir depo değildir. İnsan beyni sadece zihin değildir, bu nedenle hatıralar birer nesne, değişmez bilgi olarak saklanmaz. Tam tersine, hatıralar hayal gücü, duygu, ve bilginin organizasyonunu içerir. Kısaca hafıza yaratıcıdır.

İnsanlarda tek bir tip hafızadan bahsedemeyiz. Bir çok farklı tür hafıza vardır ve her birinin kendi karakteristiği bulunmaktadır. Semantik (anlamsal) hafıza, dili depolar, episodik (olaylara dayanan) hafıza ise olayları ve durumları depolar. ayrıca kısa, orta ve uzun dönemli hafıza bulunmaktadır.

Hafızanın tüm formları, duyguların şiddetli etkisinde kalmaktadır. Memnun olduğumuz şeyleri, üzücü veya travmatik durumlara göre daha iyi hatırlarız. Nasıl hissettiğimize, yaşamak ve hayatta kalmak için neye ihtiyacımız olduğuna bağlı olarak unuturuz veya hatırlarız.

Bu fonksiyon değiştirilebilir. Hafıza ile ilgili bilmemiz gereken çeşitli bozukluklar vardır. En bilinenleri ise amnezi (unutkanlık) ve hipermnezidir.

Tipik Unutkanlık

Bir şeyin bir kısmını ya da tamamını hatırlayamamak anlamına gelir. Ayrıca hatırlama ve bilgileri anımsama  fonksiyonlarında değişikliğe neden olur. Ciddi durumlarda, amnezi bütün hatıraların unutulmasına sebep olur. Orta derece vakalarda ise sadece bir kaç görev veya geçmişe ait bazı tecrübeler unutulur.

Laküner Unutkanlık

Hafızanın bir zaman diliminde yer alan öğrenilmiş bölümlerinin silinmesi olarak bilinen kısmi amnezinin bir tipidir. Bu zaman dilimi dakika, saat, veya gün olabilir. Bir çok sebepten kaynaklanan ve halk arasında hafıza kaybı olarak bilinen durumdur. Fiziksel veya duygusal bir şok veya travma buna sebep olabilir. Alkol veya psikoaktif ilaçların yanlış kullanımı sonucu da ortaya çıkabilir.

Çağrışımlı Unutkanlık

Nesnelerin veya insanların isimlerinin unutulması olarak bilinen bir amnezi türüdür. Bu amneziye sahip kişiler, bir nesnenin karakteristik özelliklerini bilir ve onu anlatabilirler, ama bu nesneyi nasıl isimlendireceklerini bilemezler.

Aynı şey birinin ismi unutulduğunda da yaşanmaktadır: kişi, karşısındakinin olduğunu ve onunla ilgili her şeyi anlatabilir ancak isimini hatırlayamaz. Eğer yanlış bir isim söylerse, hata yaptığının kişisel olarak kesinlikle farkındadır. Yine de bu kişi ile bağlantılı ismi hatırlayamayacaktır.

Duygusal Unutkanlık

Hafızayı etkileyen çok şiddetli duygusal veya dokunaklı faktörler yaşandığında ortaya çıkan bir unutkanlıktır. Sınav öncesi bilmesi gereken her şeyi unutan insanlar buna örnek verilebilir. Bu hafıza fonksiyonlarını etkileyen bir anksiyete türüdür ve zihinsel olarak engellemeye neden olur.

Aşırıbellem (Hipermnezi)

Hatırlama yeteneğinde anormal bir artış görülmesidir. Amneziden farklı olarak, tüm hatıralar yerinde gibi görünmektedir. Genel olarak, bu durum epilepsi veya ölmeye çok yaklaşmış bir durum yaşayan insanlarda görülmektedir.

Hafıza, bize insan beyninin sonsuz ufkunu hatırlatan büyüleyici gerçeklerden bir diğeridir.