Çocukların Sorunları Çözmesine Nasıl Yardım Edebiliriz?

Çocuklar, sorunlarını kendi başına çözmesini öğrenmelidir. Gerçekten de problem çözümünü öğrenmek, çocuklarımızın geleceği için en önemli becerilerden biridir. Dolayısıyla, bu konuda daha iyi olmaları için çocuklarımıza yardımcı olursak onlara büyük bir iyilik yapmış oluruz. Ergenlik çağına ulaşmalarını beklemeyin. Çocuklar problemleriyle okul öncesi dönemde yüzleşmeye başlamalı.

Çocuklarımız için aracılık yapıp sorunlarını onların yerine çözmeye çalışarak bağımlı, zayıf ve sorumsuz bireyler yetiştirmiş oluruz. Bu aşırı korumacılık, ödevlerini yapma ya da yaşıtlarıyla yaşadıkları sıkıntıları yönetme gibi günlük görevlerde kendini belli eder.

Ne var ki birçok anne baba, bu problem çözme sürecini çok iyi bilmiyor. Ellerinden geldiği şekilde ya da bildikleri gibi çözüyorlar bu meseleyi m kullandıkları süreci tam olarak bilmiyor ve açıklayamıyorlar.

Çocuklar niçin kendi sorunlarını çözmeyi öğrenmeli?

Çocuklar her gün bir sürü sorunla karşılaşıyor. Okulda karşılaştıkları güçlükler, yaşıtlarıyla yaşadıkları sorunlar, oyun oynarken ve spor yaparken ya da belli bir etkinlik için ne giyeceklerine karar verirken karşılaştıkları zorluklar bunlardan bazıları.

Bir çocuk, yaşadığı bir sorunu çözdüğünde öz saygısını ve kendine olan güvenini geliştirmiş olur. Şüphesiz böylece daha bağımsız ve güvenli bireyler hâline gelirler.

Diğer yandan, bir çocuk sorun çözme becerisine sahip değilse ve kendini buna yetersiz görüyorsa bir kaçınma sürecini başlatır. Mesela, arkadaşları onu kızdırıyorsa ve çocuk buna nasıl tepki vereceğini bilemiyorsa durumla yüzleşmek yerine okulu sevmediğini söyleyecek, daha az ders çalışacak ya da okula gitmemek için hasta numarası yapacaktır.

Problem çözme becerisine sahip olmayan diğer çocuklar, hiç düşünmeksizin, fevri davranır, yapılması yasaklanan bir şeyi yapar ya da şiddete başvurabilir.

Çocukların en iyi seçenekleri öğrenmesine yardımcı olmak, süreci onların yerine tamamlamak değil bu süreçte onların yanında olmak demektir. 

Çocuklar problemlerini değerlendirmeyi nasıl öğretiriz?

Çocuklar, bir sorunları olduğunu kabul ederek işe başlamalı. Bazen bunun farkında olmazlar ya da dillendirmeye cesaret edemezler. Çocuk bir problemi olduğunu kabul etmek zorundadır.  Ludwig Wittgenstein‘ın dediği gibi bir problem ortaya çıktığına göre çözülmesi de mümkündür. Muhtemelen metafizik felsefeyle ilgili konuları kast etmişti ama bu yaklaşım, günlük sorunlar konusunda da geçerlidir.

Çocuklar problemi tespit edince bir seçim yapmadan önce çözümler üretmeye başlayabilirler. Bunun için kullanmayı çok sevdikleri ve yetişkinlerin de başvurduğu yöntemlerden biri, beyin fırtınası yapmaktır. Düşünebildiğimiz tüm çözümleri not etmeyi içerir bu süreç. Bu fikirler bize ne kadar çılgınca gelirse gelsin. Bu düşünce şekli muhteşemdir zira düşünme süreci sayesinde bize hakikaten iyi bir çözüm sunacak olan, tam da bu çılgın fikirlerdir.

Çocuk, pek çok seçeneğe sahip olduğunu ve bu çözümlerin her birinin farklı sonuçları beraberinde getireceğini anladığında hangi seçimin kendisi için en doğru olduğuna karar verir. Burada çocuklarımıza bir eylem seçtiklerinde ama bu seçimleri, problemin çözümünü sağlamadığında başka bir yol deneyebileceklerini öğretmeliyiz. Bu bakımdan çözüm sağlanana dek denemeye teşvik etmeliyiz onları.

Problemleri aktif bir şekilde çözün

Problemler ortaya çıktığında, tehlikeli bir durum söz konusu olmadıkça, hemen sorunu çözmek için acele etmeyiz. Çocuğunuzun bir güçlüğü aşmakta zorlandığını görürseniz, bunu başarmaları onlar için çok güç olsa bile denemelerine izin verin. Başarılı ya da başarısız olabilecekleri bir konuda heves ve cesaretle mücadele ettikleri gerçeğine değer verin.

Gerçekten ne olduğunu anlamadıklarını ya da ne yapacaklarını bilmediklerini veya doğru yolu seçmediklerini gördüğünüzde onlara yardımcı olabilirsiniz. Ama sorunu çözmeyin. Bunun yerine sorunu görmelerine ve seçeneklere odaklanmalarına yardımcı olun.

Ayrıca bir sorunu çözemediğinde ya da zorlandığında çocuğu cezalandırmak ve azarlamaktan kaçınmalıyız. Mesela, kardeşleriyle kavga ediyor ya da kötü notlar alıyorlarsa bu sorun hakkında düşünüp çözüm bulmalarına yardımcı olun; çatışma ve güçlüklerin kaynağını beslemeyin.

Çocuğun, aldığı kararların doğal sonuçlarını yaşamasına izin verin

Çocuklar, aldıkları kararların doğal sonuçlarıyla yüzleştiklerinde problem çözme becerilerini gerçekten öğrenirler. Böylece çocuk bir seçim yapmış ve bu seçimin olumlu ya da olumsuz sonuçlarıyla yüzleşmiş olur.

Bir çocuk ya da genç, özgürce aldığı kararların sonuçlarıyla yüzleştiğinde yaşananları ve neden bunların yaşandığını tartışabilir, başka seçeneklere başvurulabilir miydi diye birlikte düşünebilirsiniz.

Ne var ki çocuklarımızın gerçek hayata ulaşmasına izin vermezsek, doğru kararlar almayı öğrenemezler, karşılaştıkları her riskli durumda o durumla yüzleşmeye güçlerinin yetmeyeceğini düşünürler. Bu yüzden unutmayın: problemi belirlemekten eylemlerinin sonuçlarıyla yüzleşmeye kadar tüm süreci yaşamalarına izin verirsek, ancak o zaman karar almayı öğrenirler.