Çocukları Sağduyuyla Yetiştirmek

İyi bir öğretmen olmak kolay bir iş değildir. Çocuk yetiştirmek, okulda öğretilmemiştir hiçbirimize. Anne ya da baba olma zamanınız geldiğinde yüzleşmeniz gereken bir şeydir.

Çocuklar, belli durumlarda yapmanız gereken şeyleri ya da çocuğunuz endişelendiğinde, öfkelendiğinde ve üzüldüğünde ne yapacağınızı açıklayan bir rehberle gelmez dünyaya. Hayatımız boyunca evimizde gördüğümüz şeyleri tekrar ederiz ve ailemiz bizi böyle yetiştirdiği için doğru olanın bu olduğunu düşünürüz.

Ne yazık ki ailemizin bizi yetiştirme şekli her zaman doğru değildir. Zamanın değiştiğinin farkında olarak anne babalar olarak uyum sağlamayı öğrenmeliyiz.

Çocuklarınızı yetiştirmenin yolları

Çocuklarınızı eğitmenin birçok yolu var ama bunları üç başlık altında toplamak mümkün:

Otoriter ya da kontrolcü ebeveynlik

Otoriter ebeveynlik genelde “çocuğunu dövmeyen dizini döver” diyen kişilerin düşüne şeklidir. Korku ve tehdide başvurarak çocukları itaatkar hale getireceklerine inanırlar. Otoriter bir eğitimin çocuklarını itaat etmesini sağlayabileceği doğru ama bu durum, çocuğun kural ve kısıtlamaları anlamasına yardımcı olmayacaktır. Bu şekilde davranarak onlara sorunları şiddet ve saldırganlıkla çözmeyi öğretmiş oluruz.

Bu şekilde eğitilen çocuklar özgüvensiz olur ve anne babalarının onları kabul etmediğini hissederler. Pek çok durumda, saldırganlaşan ve davranışları yüzünden reddedilen endişeli insanlar haline gelirler.

Müsamahakar ebeveynlik

Bu ebeveynlik türü, bir önceki başlıktakinin tam tersidir. Müsamahakar anne babalar, çocuklarına sevgi ve şefkat sağlar fakat tam sınırlar belirlemekte başarısızdırlar. Ya da nihayetinde uygulanmayan belirsiz kurallarla çocukların aklını karıştırırlar. Çünkü kendileri de vazgeçmişlerdir.

Ona bir şey olacak korkusuyla çocuklarını aşırı korurlar. Ama böyle yaparak çocuğu kendi yeteneklerini geliştirip sorumlu ve olgun biri olmaktan alıkoymuş olurlar.

Müsamahakar bir şekilde yetiştirilmiş çocuklar, öz güven eksikliği yaşar çünkü başka birinin yardımı olmaksızın kendi sorunlarını çözemeyeceklerini düşünürler.

Demokratik ebeveynlik

Demokratik ebeveynlik, çocukların dünyaya hiçbir şey bilmeden geldiğini kabul eder. Dolayısıyla anne babalar onlar her şeyi açıklayacak kişidir. Demokratik anne babalıkta çocuğunuza bağırmaz ve vurmazsınız çünkü bunlar ona hiçbir şey öğretmeyecektir. Bunun yerine çocuğunuzla konuşup her şeyi anlamalarını sağlarsınız. Ona başarısız olma ve hatasını düzeltme imkanını verirsiniz. Onu koşulsuz olarak bir insan şeklinde kabul edersiniz, derin bir sevgi gösterirsiniz ama aşırı korumacı davranmazsınız.

Demokratik anne baba olmak için bazı teknikler

Söylediğimiz gibi demokratik anne baba olmak diyalog, koşulsuz kabul ve her şeyden önce çocuğunuza saygı duymayı gerektirir. Kimi zaman zor olsa da yetişkinler olarak kendimizi kontrol etmemizi gerektirir. Çocuğunuzu eğitirken kullanabileceğiniz tekniklerden bir kısmı şunlar:

Negatif teşvik

Negatif cezalandırma, belirlediğiniz bir kural ya da sınırı çiğnediği takdirde çocuğu mutlu eden ya da ona zevk veren bir şeyi çekmektir. Mesela, oğlunuz odasını toplamadıysa, çok sevdiği bir şeyi alabilirsiniz (oyuncak, en sevdiği TV programı, parka gitmek vs. …).

Bu tekniğin en önemli kısmı tekniğin kendisi değil nasıl uygulanacağıdır. Çocuğa bağırıp tehdit etmenizin faydası yoktur çünkü böyle yaparak çocuğunuzu kaygılı hale getirip anlamasına engel olursunuz. Bu tekniği sakin bir şekilde öfkelenmeden uygulamalıyız. Bu sayede çocuk, belli kuralları çiğnediğinizde sonuçlarla karşılaştığınız gerçeğini öğrenir.

Pozitif teşvik

Yanlış bir davranış söz konusu olduğunda negatif teşvik kullandığımız gibi doğru davranışları ödüllendirebiliriz. Asla teşvik olmadan ceza olmamalıdır. Çocuk bir standardı başardı ya da doğru bir şey yaptıysa onu daima ödüllendirmeliyiz. Cezalandırmadan önce ödüllendirmeyi hatırlamamız önemlidir. 

Bunu bir ödül ekonomisi sistemiyle yapabilir ve her doğru davranışı için çocuğumuza puan vererek sonra bu puanları hediyelere, sarılmalara ve biraz daha büyüdüklerinde tebrik şekline dönüştürebiliriz.

Aşırı düzeltme

Aşırı düzeltme, çocuk yanlış davrandığında ve hatasını düzeltip yeni bir şey öğrenmesini istediğimizde görülür. Mesela, yemeği yere döktüğünüzde temizlemeniz gerekir. Ayrıca anne babanıza mutfağı temizlemesine yardım etmelisiniz (tabaklar, masa, yer …)

Korkularıyla yüzleşmelerinde rehberlik etme

Çocuklarımıza aşırı korumacı davranırsak onları korkak bireyler haline getiririz ki bu hiç de pozitif bir şey değildir. Korkularını yenmelerine yardım etmek için bu korkularla nasıl başa çıkacaklarını öğretmeliyiz onlara. İşler kolaylaştırmak için bu korkuları eğlenceli şeylerle birleştirebiliriz.  

Mesela, çocuğunuz karanlıktan korkuyor ve ve yalnız uyuyamıyorsa, karanlık odada onunla oyun oynayabilir, anne babası dışarıda beklerken bulması için bir çikolata saklayabilir ve ipuçları verebilirsiniz. Böylece çocuk, karanlığı oyunla bağdaştırır. Karanlık, eğlenceli ve yüzleştiğinde kötü hiçbir şeyin olmadığı bir şey haline gelir.

Bunlar çocuklarınızı yetiştirirken kullanmaya başlayabileceğiniz tekniklerden bazıları ama asıl önemli olan şey, bunları nasıl uyguladığınızdır: daima sevgiyle ve sabırlar, çocuğunuzun hızına uygun olarak ve kendi duygularınızı kontrol ederek.