Çağının Ötesinde Bir Jinekolog: Metrodora

Roma İmparatorluğunun doğduğu dönemde bir Mısırlı, jinekoloji alanında yaptığı inanılmaz buluşlarla çağdaşlarının arasında ön plana çıkmayı başarmıştır.
Çağının Ötesinde Bir Jinekolog: Metrodora
Gema Sánchez Cuevas

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas.

Son Güncelleme: 29 Mayıs, 2020

Metrodora, tıp alanında inanılması güç başarılara imza atmış tarihi figürlerden biridir. Jinekoloji alanında bir araştırmacı ve eğitmen olarak yapmış olduğu çalışmalar, kendi döneminde yaşayan meslektaşları arasında son derece saygın bir yer edinmesine olanak sağlamıştır.

Bu çok parlak Mısırlı kadın hakkında daha iyi bir fikre sahip olabilmek için öncelikle onun yaşadığı dönemden birkaç yüz yıl geriye gitmemiz gerekecektir. Bu bağlamda Mısır’dan bahsederken Antik Yunan’dan, Antik Yunan deyince de tıp biliminden bahsetmeden geçmek son derece zordur.

Tarihteki büyük düşünürlerin beşiği olan yerlerin aynı zamanda dönemin önemli doktorları olan Hipokrat ve Galen gibi isimlerin yaşadığı yerlerle aynı olduğunu biliyoruz. Ancak eski Yunan ile Mısır’ın bu anlamdaki ilişkisi ne olabilir? Ayrıca genç bir jinekologun bu konu ile ilgisi nedir?

Öncelikle Mısır’ın MÖ 323 ile 30 yılları arasında Helenistik dönemi yaşadığını belirtmek gerekir. Aynı zaman diliminde Mısır kültürü inanılmaz bir gelişme göstermiştir. Bu büyük gelişme ve ilerlemenin merkezi ise İskenderiye şehri olmuştur.

Büyük İskender tarafından kurulan ve Nil nehrinin batı kıyılarında bulunan bu şehrin bir Yunan kenti olarak özel bir statüsü bulunmaktadır. Şehrin Antik Yunan bölümü Mısır’dan ayrı bir yönetime sahip olmuştur. Daha sonra bu şehir, Roma İmparatorluğu tarafından işgal edilerek kolonileştirilmiş ve 600 yıldan uzun bir süre bu imparatorluğun bir kenti olarak kalmıştır. Ancak Yunanca, bu şehirde kültür dili olarak kullanılmaya devam etmiştir.

Yunan kadınlar
Antik Yunan kadınları.

İşte bu son dönem içinde Metrodora karakteri tıp alanında adından söz ettirmeye ve özel bir figür olarak tıp dünyasında önemli bir rol oynamaya başlamıştır.

Metrodora Kimdir?

Aslında Metrodora ismini çok fazla duyan olmamıştır. Hayatı ve araştırmaları hakkındaki var olan gizem halen çeşitli tartışmalara ve spekülasyonlara konu olmaya devam etmektedir. Kesin olan şey, onun bir jinekolog, ebe ve kadın hastalıkları konusunda uzman olduğudur. Ayrıca tüm buluşlarını alfabetik sıra içerisinde kayda geçirmiştir.

Metrodora’nın, MÖ 200 ila 400 yılları arasında Mısır’da doğduğu düşünülmektedir. Oldukça iyi bir eğitim alan Metrodora, Yunan ve Roma toplumlarının aksine cinsiyetçi olmayan bir ortamda büyümüştür. Bu diğer uygarlıklarda kadınlar ebediyen daha küçük ve aşağı bir seviyede görülmüş ve bu bağlamda sadece erkeklerin bir tamamlayıcısı olarak algılanmışlardır.

Bu açıdan bakıldığında Metrodora’nın göreceli olarak şanslı olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü Antik Mısır’da geçerli olan yasalar kadınlar ve erkeklere neredeyse eşit muameleyi öngörmüştür. Bu durum elbette Antik Yunan ve Roma’da düşünülmesi bile mümkün olmayan bir ayrıcalıktır.

Eski Mısır’da, boşanma hakkı, nüfusa alma hakkı ve kadınlara kötü muamelenin hoş karşılanmaması (yine de bu sorunun önüne geçilememiştir) gibi kadınlar için önemli haklar bulunmaktaydı. Ayrıca, kadınlar kendi işlerine sahip olabilmekte ve belirli ticaret alanlarında faaliyet göstermekteydiler. Bu iş kollarının arasında sağlık sektörü de bulunuyordu.

“Tıp sanatının sevildiği her yerde insanlık için de sevgi var demektir.”

– Hipokrat

Aslında Metrodora kelimesinin etimolojik kökeni de oldukça ilginçtir. Yunanca metro, “uterus” anlamına gelir. Dora ise “hediye” anlamındadır. Bu ismi taşıyan Mısırlı tıp insanı Metrodora, özellikle kadınların yaşadıkları rahatsızlıklar ve hastalıklar konusunda uzmanlaşmıştır.

Metrodora, kariyeri boyunca jinekoloji ile ilgili olarak çok sayıda tedavi yöntemini kayıt altına almıştır. Kadın hastalıkları ve tedavileri hakkında adlı çalışması 63 bölümden oluşur ve bugün bile halen yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada sadece tıbbi konulara değinmez, aynı zamanda genel halk sağlığı ve daha hafif konular (örneğin hemoroid gibi) hakkında çeşitli tavsiyelerde bulunur.

Yenilikler ve Tıp Alanında Kaydedilen İlerleme

Tıp bilimine olan katkıları arasında muayenelerde spekulum (yansıtaç) kullanılması, bir doğum kontrol yöntemi olarak tampon kullanılması ve vajinal enfeksiyonların tedavisi yer almaktadır. Ayrıca diğer araştırmalarda keşfedilmemiş çeşitli tıbbi parçaların geliştirilmesi ve bir kadının cinsel tacize ya da saldırıya uğrayıp uğramadığını belirlemek için çeşitli kılavuzların ortaya çıkarılması da Metrodora’nın tıp dünyasına kattığı yenilikler arasında bulunmaktadır.

Metrodora ayrıca kendini yüz ve göğüs yapımı ve kızlık zarının yeniden dikilmesi gibi konulara da adamıştır. Kızlık zarı konusuna eğilmesinin temel amacı, bekaretini kaybetmiş kızlara yardım ederek onların toplum tarafından lekelenmesini önlemek olmuştur.

Aynı şekilde kanser vakalarına tıbbi operasyonla müdahale edilmesi gerektiğini düşünen ilk uzmanlar arasında yer almaktadır. O dönemlerde kanser vakaları, “kötü huylu ülser” olarak adlandırılmıştır.

Antik Yunan yazısı

Metrodora Figürü ve Gizemleri

Metrodora’nın çalışmalarının büyük bir bölümünü Antik Yunanistan’da mı yoksa Mısır’da mı gerçekleştirdiği bilinmemektedir. Bu durumun temel sebebi, firavun ülkesinde yönetim olarak pek çok bölgenin sık bir biçimde el değiştirmiş olmasıdır.

Benzer şekilde, uzun yıllar boyunca Metrodora’nın aslında meşhur Kleopatra olduğuna yönelik söylentiler de yaygın olarak konuşulmuştur. Bu nedenle de, bazı çalışmalarda doktorun adının “Kleopatra Metrodora” olarak yer alması pek de şaşırtıcı değildir. Ancak bu hikayenin doğru olduğuna dair herhangi bir işaret bulunmamaktadır.

Kim olursa olsun yapmış olduğu son derece önemli çalışmaları kayıt altına almış olması sayesinde tıp dünyası bugün dahi ona hayranlık duymaya devam etmektedir. Bu çalışmalardan bir kısmı Floransa Kütüphanesinde yer almaktadır. Bu etkileyici kadının çalışmaları, isteyen her araştırmacıyı ya da meraklılarının ziyaretini beklemektedir.


Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.


  • -Sharon L. James y Sheila Dillon: A Companion to Women in the Ancient World, p. 123. John Wiley and Sons, 2011

  • Tsoucalas Gregory y Sgantzos Markos: Aspasia and Cleopatra Metrodora, Two Majestic Female Physician Surgeons in the Early Byzantine Era. Journal of Universal Surgery, 2016.


Bu metin yalnızca bilgilendirme amaçlı sunulmuştur ve bir profesyonelle görüşmeyi yerine geçmez. Şüpheleriniz varsa, uzmanınıza danışın.