Beyniniz Sizi Travmatik Olaylardan Korur

tarafından incelendi ve onaylandı. psikolog Sergio De Dios González

Tarafından yazılmıştır Pedro González Núñez

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Amerikalı romancı Richard Matheson bir keresinde “Doğum, anlama travmasına işaret eder” demişti. Bu adam beyninizle ilgili tam olarak ne söylemek istemektedir? Dünyaya gelme gerçeği aynı zamanda travmatik anılarımızın canlanması mıdır?

Öyle olsa bile, benim gibi siz de doğum anınızı hatırlamıyorsunuzdur. Bu normal bir şey, tıpkı hayatınızın ilk yıllarını hatırlamadığınız gibi, son derece normaldir. Bununla birlikte, travmatik olmaları nedeniyle hafızanızda erişilmesi mümkün olmayan başka bölümler de vardır. İşte onlar hakkında sizlere anlatacaklarımız var:

Tecrübeler ve travmatik hatıralar

Özellikle çocukluk döneminde yaşanan deneyimler, gelişimimiz üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Olumsuz deneyimler yaşamış olmamız durumunda, bu deneyimlerin etkisi zihnimizde çok büyük olabilir. Çoğu yaşanmış bölümler ve anılar haline geldiğinde, muazzam bir yoğunlukla zihnimizde yer edebilir. Başka bir deyişle, bizde bıraktıkları duygusal iz çok güçlüdür.

“Tecrübe, başarının veya başarısızlığın nedenlerinden biridir. Travma adı verilen deneyimlerimizin yarattığı şeyden etkilenmeyiz, ancak bunları amaçlarımıza uyarlarız.”

– Alfred Adler

Anıları engellemek

Klinik psikolog Lidia García Asensi, beyin ve bilgisayar arasında ilginç bir paralellik kurar. Yani beynimiz bir bilgisayar olsaydı, bilgileri dosya haline getirir, depolar ve işleyerek hareket ederdi. Ancak, aklınıza kapasitenizi aşan bir anı geldiğinde, normalden farklı bir bellek ağında yaşanmış deneyim biçiminde kaydedilir.

Psikolog bu paralel olmak kelimesiyle neyi kastetmektedir? Beynimizin işleyemediği ya da işlemek istemediği travmatik anılar karşısında, anılarımız bizi yüksek fizyolojik ve duygusal düzeyde değiştirebildikleri için beynimiz onları izole eder ve çok yoğun, dayanılması zor duygular üretmemeleri için bir kenara ayrıştırılırlar.

Bu nedenle çok zarar verici ve travmatik deneyimlerin beynin kimyasal dengesini değiştirebileceğinin farkındayız. Bu durum, bir olayın üstesinden gelmemiz zorlaştığında ve onu anlayamadığımız durumlarda meydana gelir. Bu da beynimizde olayların kabulünü ve işlenmesini oldukça karmaşıklaştırır.

Peki bu engelleme pozitif bir durum mudur?

Beynimizde oluşan bu engelleme, bizi travma ve karmaşık deneyimlerden koruduğu için bunu engellemenin olumlu bir yönü olduğunu düşünebiliriz. Bununla birlikte, özellikle uzun vadede durumun her zaman böyle olmadığını belirtmeliyiz. Çünkü ‘ayrıştırılmak’ bir deneyimin bizi etkilemesini tamamen unutmak veya engellemek anlamına gelmez. İşlenmemiş gerçek bir olaydan, yani bizim için bir anlam ifade etmeyen ve pozitif bir şekilde kendimizle özdeşleştirmediğimiz bir zaman diliminden bahsediyoruz.

Başka bir deyişle, daha sonra yeni bir durum ya da deneyim şeklinde “tetikleyici uyaran” ın ortaya çıkması, hafızanın tekrar canlanmasına neden olabilir. Bu bilinçsiz bir şekilde meydana gelir, ancak her ne kadar önemsiz gibi görünse de küçük bir şey onu yeniden harekete geçirebilir ve bizi travma anına geri götürebilir.

Anıların çoğunun unutulduğu doğrudur. Buna rağmen çok yoğun yaşanan anlara ait kişisel deneyimleri unutmak o kadar da kolay değildir. Sadece uyku anlarında olduğu gibi anestezi altında deneyimlerimizden ayrışmış olarak ve işlenmeden öylece kalırlar. Bir bağlam içinde kullanılmadıklarında ve travmatik olaylarla yüzleşmediklerinde, bu anılar yeniden ortaya çıktığında zararın çok büyük olmasına neden olur. Çünkü bu, kendimizi çok kötü hissetmemize ve konsantrasyonumuzun bozulmasına neden olabilir.

Travmatik olaylar karşısında beyin korumasının artıları ve eksileri

Gördüğümüz gibi, beynimizin bu otomatik koruması bize yardımcı olduğu kadar zarar da verebilir. Travmatik bir olayla yüzleşmek ve üstesinden gelmek her zaman daha iyi olsa da, artıları ve eksileri vardır. Ancak mantıken tamamen hatırlanmaması elbette mümkün değildir.

Olumlu tarafı beyinin, bize travmatik acılar yaşatan hafızamızın geçmişinden kurtarmasıdır. Bu şekilde, rahatsız edici sonuçlar gücünü günden güne bir şekilde azaltacaktır.

“Travma kontrol altına alındığında, korku tek başına pek bir işe yaramaz ve etkisini azaltır.”

– Martin Seligman

Ancak bazı durumlarda kişi sebebini bilmediği bir şekilde belirsiz bir rahatsızlık yaşayabilir. Bu durumun sebebi beynin sakladığı bazı gizli anılar olabilir ama yine de bu bizim duygusal durumumuzu etkilemeye devam eder.

Bu tür bir travmayı tespit etmek hiç de kolay değildir. Çünkü birçoğu beyinde çok iyi saklanmış, ayrışmış ve hatta engellenmiştir. Ancak geçmiş deneyimler üzerinde çalışmak çok kolaydır. Aksi takdirde, kökenini bilmediğimiz ve bu nedenle tamir edilmesi çok zor olan duygularla dolup taşabiliriz.

* Yayım notu: Bu makalede anlatılanlar, birçok duruma iyi uyum sağlayan bir bellek işleme modeliyle ilişkilidir. Aynı olguyu araştıran diğer paralel hipotezlerden ayrışmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.