Zeki İnsanlar Daha Şüpheci
Cahil olan biri, kendi cahilliğini asla fark etmez. Cehalet, sizi iğrenç ve her şeyi bilen biri gibi davranmaya iter. Kendinizi abartırsınız çünkü kibirlisiniz ve her şeyi bildiğinizi düşünüyorsunuz. Öte yandan zeki insanlar, her şey hakkında daha fazla şüphe duyarlar. Daha güvensizdirler ve meselelere dair alçak gönüllü bir bakış açısına sahiptirler çünkü dünyadaki hiçbir şeyin kesin olmadığını bilirler.
Bertrand Russell der ki hayattaki sorun, aptal insanların her zaman kendilerinden daha emin olmasıdır, oysa en parlak insanlar şüphe doludur. Bu da neden başarılı kişilerin her zaman en zeki veya en iyi eğitimli insanlar olmadığını açıklar.
Toplumumuzdaki en önemli pozisyonların birçoğu, son derece beceriksiz insanlar, tarafından tutulmaktadır. Etrafındakilere patronluk taslamaktan başka bir şey beceremeyen kişilerdir bunlar.
“Cehalet, bilgiye göre çok daha sık güven sağlar.”
– Charles Darwin
BBC yapımı ”the Problem With The Smart People” (Akıllı İnsanların Sorunu) adlı bir belgeselde bu konuya değiniliyor. Konuyla İlgili Akıllı İnsanlarla İlgili Bir Belgesel Yaptı. Gerçekten göze çarpan bir şey var bu yapımda. Vasat insanlar toplumumuzdaki başarılı kişilerdir, çünkü sınırlı bilgi birikimleri konusundaki güvenleri tamdır.
“Reklam yapmayı” iyi bilirler. Cahil insanlar, fark edilme konusunda ustadır. Modern iş dünyasında herkes kendini nasıl sunması gerektiğini bilmek zorunda. Sadece LinkedIn gibi sosyal ağlara bir bakın yeter. İnsanların profillerini incelerseniz, kaç özgeçmişin “ … Uzmanıyım” yazdığını görürsünüz.
Ama bir de akıllı insanlar var. Genellikle kendileri hakkında konuşmaktan rahatsızlık duyarlar. Kendilerini uzman olarak görmezler. Onlar, cahil insanların sahip oldukları özgüvene sahip değillerdir, çünkü bilmedikleri şeylere, yaptıkları şeylerden daha çok odaklanırlar.
Cahil insanlar ve Dunning-Kruger etkisi
2012’de, McArthur Wheeler hayatındaki en büyük anı planlamıştı. Pittsburgh bankasını soymaya gidiyordu ve hatta bunun için sihirli bir tarif hazırlamıştı: limon suyu. Elinde çuvalıyla paraları istemek için kasaya gittiğinde bir şeyler ters gitti. Nedenini bilmiyordu ama çok öfkelenmişti. “Benim görünmez olmam gerekiyor”, diye tekrarlayıp duruyordu.
Hikayesi, kısa sürede tüm dünyaya yayıldı. McArthur Wheeler, yüzüne limon suyu sürerse görünmez olacağından emindi. Soygunu böyle gerçekleştirmeyi planlamıştı.
Davayı ele alan ve Wheeler ile röportaj yapan gazeteci Errol Morris, bu adamın planı konusunda bu kadar emin olmasına neredeyse hayran kalmıştı. Wheeler’ın böyle düşünmesinin nedeni bir zihinsel bozukluk değildi. Ona bu planın gerçekten işe yarayacağı fikrini veren, plana ve kendine güveniydi.
Gazetecinin söylediğine göre adamın aptallığı, onu bu durumu fark etmekten alıkoyan şeyin ta kendisiydi. İşte bu garip olay, Dunning-Kruger etkisi denen şeyin harika bir örneğidir.
Düşük yeteneğe sahip insanların yanlış bir üstünlük duygusuna sahip olmaları ve kendilerini herkesten daha zeki görmelerinin nedeni, bilişsel ön yargıdır. Elbette, yanlış sonuçlara varıp kötü kararlar vermelerine rağmen, yetersizlikleri bu gerçeği görmeyi imkânsız kılar.
Peki, akıllı insanlar daha şüpheciyse, bu konuda ne yapabilirler?
Akıllı insanlar daha fazla kuşkuya sahiptir. Her şeyden şüphe ederler: çevrelerinde yaşananlardan, kendi başlarına gelen şeylerden, başkalarının söylediği şeyler ve hatta düşündükleri şeylerden. Bir taraftan bu durum, daha fazla bilgi almak için onlara yardımcı olabilir.
Ancak öte yandan, büyük bir dezavantaj da olabilir, çünkü somut kararlar almakta daha fazla güçlük çekerler. Ayrıca hepimiz hızlı tepki vermenin, günümüz dünyasında en önemli şey olduğunu biliyoruz. Bir şeyler üzerinde düşünmek için zamanımız yok, çünkü analizden hemen geçmemiz gerek.
Charles Darwin, aslında The Descent of Man adlı kitabında bundan söz etmişti. Kendi dönemindeki insanların, ortaya koyduğu teorilerinin tüm sorulara anında cevap vermesini istediklerinden şikayet ediyordu. Ancak bilginin zaman aldığını ve çok hassas olduğunu öne sürüyordu. Gerçeğe bir iki gün içinde ulaşamazsınız; bazen tüm hayatını alır bu.
Ama hepimizin bildiği başka bir şey şu ki günümüzde konum almak için tüm hayatımız boyunca bekleyemeyiz. Bir kariyer beklemez. Bir düşünürseniz, muhtemelen hedeflerine ulaşmamış zeki birini tanıyorsunuzdur. Gerçekten sıradışı insanların açıkça yetersiz olan kişilerin emri altında sıkışıp kaldıklarını düşünün.
Akıllı insanların büyümesine yardımcı olacak ipuçları
Öyleyse, daha fazla şüphe duyan akıllı insanların bununla başa çıkma yolu nedir? Artık şüphelenmemek mi? Hayır, hiç de değil. Esasen gereken şey, meselelere bakma şeklini yeniden odaklamaktır.
- Asla kendinizi küçümsemeyin. Akıllı insanlar yeteneklerinin farkında olmalı ve onlara güvenmelidir. Çoğu zaman diğer insanlara bakıp sahip olmadıkları nitelikleri fark ederler (kararlılık, dışa dönüklük, karizma, sosyal yakınlık). Ama buna gerek yok. Bunun yerine yapmaları gereken şey, kendilerini ölçmeyi ve kendi şaşırtıcı niteliklerini takdir etmeyi öğrenmektir.
- Kararlılık sahibi olun. Zeki insanlar daha fazla şüphe duyduklarından, karmaşık, bazen de kaotik düşüncelerini yönlendirmeyi öğrenmeleri gerekir. Düşünmeyi kararlılıkla birleştirmek zorundalar.
- Zaman doğru olduğunda yetenekleriniz için bir alan bulun. Bazen akıllı insanlar son derece karamsardır.
- Gerçek potansiyellerini geliştirebilecekleri ve gösterebilecekleri bir yer bulmak neredeyse imkansız gibi görünür onlara. Bu onları hayal kırıklığına uğratır, benlik saygısını azaltır ve bazen onları ortama uymaya yönlendirir. Fakat vazgeçmek yerine, uyanık kalmak zorundalar. Fırsatlar göz önünde bulundurulduğunda ve o fırsat geldiğinde harekete geçmeye hazır olmak önemlidir.
Özetle, ısrar ve kararlılık, büyümek için henüz yer bulmamış akıllı bir insan için en iyi iki arkadaş gibidir. Yani biraz bilgelik eklerseniz, vasatlığı ve gerçek yetenekleri olmayan çıkarcı kişileri aşmak için gerçek bir kombinasyona sahip olacaksınız.