Yeni Bağımlılıklar: Sınıflandırma ve Müdahale

Bağımlılıklar, en büyük psikolojik sorunlardan biridir, tedavisi en zor olan psikolojik sorun olması da cabası… yoksunluğu o kadar rahatsız edicidir ki hastalar için bağımlılıklarından vazgeçmek oldukça zordur. Ducha yani uyuşturucu veya kumar gibi herkesin bildiği klasik bağımlılıklara ek olarak, daha ortaya çıkan yeni bağımlılıklar vardır.

Uyuşturucular beyne kısa vadede güçlü ve anlık bir haz sağlar. Sadece bununla kalmaz, aynı zamanda olumsuz duyguları rahatlatabilir. Örneğin, kötü haberler alırsanız veya kötü bir gün geçirirseniz, kendinizi iyi hissetmenizi sağlayan uyuşturucu haplara uzanabilirsiniz. Aynı şey sıkıntı ve öfke için de geçerlidir. Olumsuz güçlendirme sürecinde haplar tahammül etmek istemediğiniz duyguları köreltir. Bu şekilde bağımlı hale geliriz.

Günümüzde giderek daha fazla insan, bir şey istemenin rahatsızlığına tahammül edemez hale gelir. Birkaç örnek vermek gerekirse, sosyal ağlarınızdaki birisinin bilgisi, açlık ya da üretken olma ihtiyacı sayılabilir.

Bu yeni bağımlılıklar henüz tanısal sınıflandırma sisteminin bir parçası değildir, ancak yakın gelecekte bu sistemde yer almaları çok muhtemeldir. Aslında, madde bağımlılığıyla aynı klinik özellikleri gösterir: davranışınız üzerindeki kontrolün kaybı, psikolojik bağımlılık, tahammülsüzlük ve yoksunluk.

Yeni bağımlılıkların bazıları

Şimdi sizlere yazar Vicente Caballo tarafından sunulan yeni bağımlılıklardan bahsedeceğiz. Bazılarını kendinizde görüyor olmanız muhtemeldir çünkü çoğu insanın günlük yaşamlarının bir parçası haline geldiler. Dahası, tamamen yasal ve normalleşmiş haldeler.

Yine de bu bağımlılıkları tanımlamak ve onlarla mücadele etmek önemlidir. Eğer bunu vaktinde yapmazsak kronik hale gelir ve sosyal ve aile ilişkilerinizi etkileyebilir ve okulda ve iş yerinde sorunlara yol açabilir.

İnternet bağımlılığı

Bir birey İnternet’i bilgi bulmak için daha az ve gerçek hayatından bir çeşit psikolojik kaçış olarak daha çok kullanıyorsa İnternet bağımlılığına sahip diyebiliriz.

İnternet bağımlılığı olan bireyler haftanın 4 ila 80 saatini İnternet’te geçirir. Bazı seanslar 20 saat kadar sürebilir. Daha uzun süre uyanık kalabilmek için kahve gibi uyarıcılar kullanır. İnternet bağımlılığı olan insanlar genelde bu davranışlarını gizlerler ve İnternet’e girmek için yoğun bir ihtiyaç duyarlar. İnternet bağımlılığı olan bazı insanlar karpal tünel sendromu gibi bazı sağlık sorunları yaşar.

İnternet bağımlılığının belirli kategorileri vardır, örneğin sanal seks bağımlılığı ya da chat odaları bağımlılığı. İkincisi kullanıcı için bir çeşit yakınlık ve bağlılık hissi sağlar. Bir grup tarafından kabul edilme hissi çok önemlidir.

Cep telefonu bağımlılığı

Cep telefonları beynin ödül merkezine devamlı uyarı sağlar. Her şey gerçek zamanda ve anında gerçekleşir. İnsanlar cep telefonlarını kullandıkları zaman dijital topluluk tarafından kabul görmüş hisseder. Bu derece bağımlı olmalarının sebeplerinden biri de budur.

Cep telefonu bağımlılığından kurtulmak aslında en karmaşık kurtulma süreçlerinden biridir. Çünkü cep telefonları günümüzde çok yaygın kullanıldıklarından gerçek bir ihtiyaç haline de gelmişlerdir.

Yemek bağımlılığı

Aynı zamanda “hiperfajik bağımlılık” olarak da bilinen bu bağımlılık; doymak bilmeden yemek yemek, fiziksel açlık hissetmeden çok büyük miktarda yemek yemek olarak bilinir.

Yemek bağımlılığı genelde stresli zamanlar ya da depresyon gibi uzun süreli stres etkenlerinin bir sonucu olma eğilimindedir. Sonuç olarak yemek bağımlıları; serotonerjik aktiviteyi uyaran, hızlı sindirilen, hidrokarbonat ağırlıklı (tatlılar, süt ürünleri vb.) yiyecekleri tercih eder.

İş bağımlılığı

İş bağımlıları sürekli olarak üretken olma ihtiyacı hisseder. Bu da onların sürekli ve düşünmeden çalışmalarına neden olur. Tatildeyken rahatsız olurlar ve ne kadar iş yapmaları gerektiğine dair bilişsel bir çarpıtma yaşarlar. Örneğin, bazı iş bağımlıları “Eğer o toplantıya gitmezsem ve tüm işi yarına dek bitirmezsem başarısız olacağım.” diye düşünür. Düşük öz saygı ve mükemmeliyetçilik, iş bağımlılığı ile çok ilgilidir.

Diğer yeni bağımlılıklar arasında seks bağımlılığı, alışveriş bağımlılığı ya da spor bağımlılığı sayılabilir.

Yeni bağımlılıklar için tedaviler

Davranışsal bağımlılıklar kimyasal bağımlılıklara, nasıl başladıkları ve nasıl sürdürüldükleri ile ilgili benzer oldukları için müdahale programları da benzerdir.

Echeburua, Corral, and Amor (2005) davranışsal bağımlılıklar ve tedavileri hakkında enteresan bir makale yazmıştır.

Tedavinin nihali hedefi kimyasal bağımlılıktaki gibi tamamen mahrum bırakma değildir. Hedef daha çok, hastaların bu davranışı günlük yaşamları için gerekli olduğu kadar tekrar öğrenmesidir.

Program şunları içerir: değişim motivasyonu, bağımlılıkla ilgili uyaranı analiz etmek, bu uyaranı kontrol etmek, belirli problemleri çözmek ve tekrarlamasını önlemek adına stratejiler öğrenmek.

Teknolojik bağımlılık problemleri için uzmanlar daha spesifik tavsiyelerde bulunuyor: İnternet bağlantısı alışkanlıklarını bırakmak, gerçekçi bir teknoloji kullanımı planı oluşturmak, İnternet bağlantısını bırakmak için dış alarm ve hatırlatıcılar kurmak vb. Eğer problem belirli bir uygulama ise, o zaman bağımlı kişi telefonu tamamen bırakmadan sadece o uygulamayı kullanmayı bırakmalıdır.