İfade Özgürlüğü Hakkında Her Şey
Demokrasi, diyalog ve kalkınmanın gelişimi için toplum kritik bir unsura ihtiyaç duyar: İfade özgürlüğü. Bunun nedeni, ifade özgürlüğünün herkesin yararlanması gereken evrensel bir hak olmasıdır. Bundan dolayı tüm insanlar fikirlerini ifade etmek ve kendilerini özgürce ifade etmek hakkına sahip olmalıdır.
Birleşmiş Milletlere (BM) göre ifade özgürlüğü bir insan hakkıdır ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin 19. maddesinde yer almaktadır. Aşağıdakileri resmileştirir:
Herkesin düşünce ve ifade özgürlüğü hakkı vardır; bu hak, herhangi bir müdahale olmaksızın görüş bildirme ve herhangi bir sınırdan bağımsız olarak herhangi bir medya üzerinden fikir ve bilgi aramak, almak ve vermek özgürlüğünü de içerir.
Bu yazımızın hedefi ifade özgürlüğünün herhangi bir demokratik toplumun temeli olduğunu analiz etmek ve tartışmaktır. Bu, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde bariz bir şekilde tanınmıştır. Buna ek olarak, bu Kişisel ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesinin bir parçasıdır ve İnsan Hakları Komitesinde de detaylandırılmıştır.
İfade Özgürlüğü Tam Olarak Nedir?
İfade özgürlüğü tüm insanların taciz edilmeden kendilerini ifade etme hakkına sahip oldukları anlamına gelir. Ayrıca, herkes bilgiye bariyerler olmadan erişebilmeli ve bilgileri iletebilmelidir.
Bundan dolayı, bu hak aynı zamanda “devletin yayınlanmadan önce üzerlerinde kontrol kullanmadığı bilgilerin medya yolu ile aktarılması” olarak da tanımlanan basın özgürlüğü ile de ilgilidir.
Bundan dolayı ifade özgürlüğü şunları korur:
- Her şeyden önce, tüm siyasal, dini, bilimsel, ahlaki ve tarihi görüşleri.
- Sözlü ya da yazılı kelimeler, imajlar, işaret dili ve sanatsal temsiller gibi herhangi bir ifade biçimi.
- Gazeteler, posterler, kıyafetler ve yasal iddialar gibi tüm bilgi yayma yöntemleri.
- İnsanların; kendi özel ve kamusal işleri, insan hakları, gazetecilik, kültürel ve sanatsal ifade şekilleri, ve dini ve siyasal düşünceler hakkında insanlar için ilgili olan herhangi bir fikri.
Bu Hakkı Kullanmak İçin Gerekli Olan Koşullar Nelerdir?
Gerçek ve etkili ifade özgürlüğü olabilmesi için insanlar şunlar yapabilmelidir:
- Herhangi bir konuda, herhangi bir şekilde ifade ve yorum yapabilmek.
- Bilgi aramak, almak ve dağıtmak. Bunun nedeni, bilgi olmaksızın kendinizi özgür bir şekilde ifade etme hakkını kullanamayacak olmanızdır.
- Devletin bilgilerine erişebilmelidir, çünkü bu etkili politikaların talep edilebilmesi, insan haklarının savunulabilmesi ve yolsuzluk ile mücadele edilebilmesi için gereklidir.
- Çeşitli ve bağımsız medyaya erişebiliyor olmalıdır, çünkü bilginin tekelleştirilmesi ya da oligopol hale getirilmesi eşit fırsatların, çeşitliliğin ve çoğulluğun karşısında durur.
- Ayrıca, her türlü doğrudan ya da dolaylı baskıdan kaçınılması ve gazeteciler için etkili bir koruma sağlanması.
- Akademik özgürlüğe erişilebilmelidir; ki öğrenciler, öğretmenler ve araştırmacılar özgür bir şekilde bilgi arayabilsin, aktarabilsin ve geliştirebilsin. Bundan dolayı, beyin yıkamayı önleyen bir özgür düşünce modeli savunulmalıdır.
Bunlara ek olarak, ifade özgürlüğünün biri konuşurken vicdani ret hakkını da koruduğunu vurgulayalım. Örneğin, bu, herhangi bir “resmi” yasama ideolojisi ile veya askerlik hizmeti vermek gibi farklı yükümlülüklerle ilişkili olarak geçerlidir.
Sansür Kavramı
Demokratik olmayan rejimler sıklıkla ifade özgürlüğünü kontrol etmek için güç kullanımı olarak tanımlanan farklı sansür araçları aracılığı ile ifade özgürlüğünü tehdit eder. Böylece sansür açık (yasa gereği) ya da daha az açık (örnek vermek gerekirse, sosyal tabular) bir şekilde olabilir.
Bundan dolayı, ifade özgürlüğünü kısıtlamanın en radikal yollarından bir tanesi sansürden öncesi, ya da belirli içeriklerin yayınlanabilmelerinden önce sansürlenmesidir.
İfade müteakip sorumluluk ile düzenlenebilmesine rağmen, önceden sansüre tabi tutulmamalıdır. Örneğin, kişi söyledikleri dolayısıyla bir ceza alabilecek dahi olsa, hiç kimse bir kişiyi kendini ifade etmekten alıkoyamaz.
İfade Özgürlüğünün Limitleri
Sonuç olarak, ifade özgürlüğünün mutlak bir hak olmadığı aşikardir. Ayrıca, mevzuat kişinin suçu ve şiddeti kışkırtmasını engelleyebilir ve kişiyi nefret ve ayrımcılık dolayısıyla özür dilemeye zorlayabilir. Bundan dolayı, ifade özgürlüğü diğer kişilerin hakları ya da değerleri ile çakıştığı anda limitleri olan bir şeydir.
Bu noktada, meşru olan ve olmayan ifadeler arasındaki sınırların ayrımını yapan çizgiyi tasarlamanın zorluklarını vurgulamalıyız. Tek amacı bu sınırların haysiyetini ve insan haklarını korumak olanlar, kişinin kendisini özgür bir biçimde ifade etme hakkını sınırlamaya çalışan otokratik özellikleri sınırlar.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Berlin, Isaiah (2004) “Dos Conceptos de Libertad”. En Sobre la Libertad. Ed. H. Hardy, y Trad. J. Bayón, 205-255. Madrid: Alianza Editorial.
- Habermas, Jürgen (2010) “The concept of human dignity and the realistic utopia of human rights” Methaphilosophy v. 41-4, pp. 464-480.
- Nussbaum, Martha C. (2007) Las Fronteras de la Justicia. Trad. Ramón Villa Vernis y Albino Santos Mosquera. Barcelona, Paidós.