Çocuğumun Öfke Patlaması Yaşamasına Dayanamıyorum

“Çocuğum öfke patlaması yaşadığında buna katlanamıyorum” cümlesi genelde aile terapilerinde oldukça sık rastlanılan bir cümledir. Ancak böyle bir zamanda ailelerin duygularına hakim olması ve sakin kalması kritik önem taşır. Nihayetinde çocuğunuz büyüyecek ve bu büyük tepkiler geçmişte kalacaktır. Sadece sabretmeniz ve doğru bir şekilde tepki vermeniz gerekiyor.

Bu yazıda, size öfkeyi kontrol etmeyi öğrenme sürecini kolaylaştıracak bazı ipuçlarını göstereceğiz. Ayrıca erken aşamalarda çocuğunuzun beyninin nasıl çalıştığını ve duygusal anlamda olgunlaşmalarında bir ebeveyn olarak rolünüzü anlamanıza yardımcı olacağız.

“Önemli olan başımıza gelen şey değildir, bizi acıtan şeye buna verdiğimiz tepkidir.”

– Stephen Covey

Çocuklar ve öfke nöbetleri

Aileleri en çok çılgına çeviren ve yoran durumlardan biri toplum içinde çocuklarının öfke nöbeti geçirmesidir. Bir başka deyişle, bir marketin veya sokağın ortasında etrafa tekmeler atan ve çığlık çığlığa bağıran bir çocuk hiçbir ailenin kolay baş edebileceği bir durum değildir. Bu tür durumlar sıklıkla ailelerde suçluluk, utanç, öfke ve hepsinden öte çaresizlik hissine yol açar. Çünkü genelde böyle bir durumla karşılaşan aileler bir şeyleri yanlış yaptıklarını düşünür.

Peki neden bu öfke nöbetleri gerçekleşiyor? Öfke nöbetleri, hala sözsüz gelişim aşamasında olan çocuklarda hayal kırıklığı ve rahatsızlığın bir ifadesidir. Küçük çocukların duygusal olgunlukları, başka bir şekilde iletişim kurmalarına izin vermez. İyi haber şu ki, bu durum genellikle birkaç sene içinde düzelecektir. Başka bir deyişle bu öfke nöbetleri çocuğun gelişiminde normal bir aşamadır ve aslında bunda utanç verici hiçbir şey yoktur.

Aslında bu aşama, öfkenin özerk bir şekilde düzenlenmesine başlamak için bir başlangıç noktasıdır. Bu nedenle ebeveyn figürlerinin (anne veya baba) buna nasıl tepki vereceği ve kendi öfke veya hayal kırıklıklarıyla nasıl başa çıktıkları, çocuklarının bu süreci öğrenmesine rehberlik edecektir. Bu yüzden çocuğunuz sinirlendiğinde veya bu tür bir öfke nöbeti geçirdiğinde ne yaptığınızı, nasıl tepki verdiğinizi analiz etmelisiniz.

Neden bazı ebeveynler çocukları sinir krizi geçirdiğinde buna dayanamıyor?

Öfke nöbetleri oldukça yoğun oldukları ve genellikle son derece uygunsuz yerlerde meydana geldikleri için çok rahatsız edici olabilir. Öncelikle çoğu durumda ebeveynler kendilerini çaresiz ve bunalmış hissedebilirler. Bu kısmen, ayna nöronların bir sonucu olarak insan duygularının sahip olduğu bulaşıcı etkiden kaynaklanmaktadır.

Ayrıca çocuklar kendi küçük evrenlerinde yaşarlar ve tahmin edebileceğiniz gibi kendilerine ait endişeleri ve yanılsamaları vardır. Bu nedenle yetişkinlerin zihinleri ve algı dünyaları, bir çocuğun arzularını veya isteklerini hemen tatmin edemediğinde neden bu kadar yoğun şeyler yaşadığını anlamakta genellikle zorlanır. Mantıksal olarak sorunları kendi yetişkin bakış açımızla analiz ederiz ve sorgularız, bu yüzden de çocukların bu tür öfke nöbetleri başta yetişkinlere saçma görünür. 

Tüm bunlara ek olarak, çocuğunuz öfke nöbeti geçirdiğinde neden bundan gerçekten nefret ettiğinizi merak etmeli ve sorgulamalısınız. Bu öfke durumu ile sizin aranızdaki ilişki nedir? Yani bu duyguyu ve hissettiğiniz yoğunluğu nasıl yönetiyorsunuz? Küçükken benzer durumları siz yaşadığınızda kendi aileniz buna nasıl tepki veriyordu, hiç hatırlıyor musunuz?

Çocuğunuz öfke nöbeti geçirdiğinde ne yapmanız gerekiyor?

Çocukluk ve ergenlik döneminde duygularınızı nasıl düzenleyeceğinizi öğrenirsiniz. Bu duygusal düzenlemede ana müdahalecilerden biri olan beynin prefrontal bölgesi henüz tam olarak gelişmemiştir.

Bu nedenle ebeveynler, çocuklarının beyinleri tam olarak gelişene ve öfkelerini yönetmeyi öğrenene kadar bu duygular için dış destek rolünü üstlenir. Diğer bir deyişle, çocukların temel rol modelleri olan anne ve babalar, şimdilik baş edemedikleri öfke kontrolünün bir referansı olarak işlev görür. Bu nedenle öfke yönetimini çocuğun kendi başına başarılı bir şekilde yapabilmesi için yeterli düzenlemeyi sizin yansıtmanız gerekiyor. Yani önemli olan sizin bu durumu yönetme biçiminizdir.

Öfke patlaması ile başa çıkmak

• Onların aynası olun: Bu kesinlikle öğretmenin en önemli ve etkili yoludur. Her insan, birlikte büyüdüğü figürlerin bir yansımasıdır. Bu nedenle sizin hayal kırıklığı veya öfkeyle nasıl başa çıktığınız, çocuğunuzun davranışını da doğrudan etkileyecektir. Çocuğunuz sinirlendiğinde veya öfke nöbeti geçirdiğinde sesinizi yükseltirseniz, çocuğunuzun davranışları da benzer şekilde modellenecektir. Dolayısıyla bu prensibi kendi yararınıza kullanmak için, bu duyguları nasıl yönettiğinizi sözlü olarak ifade edin.
• Sebepler önemlidir: Çocukların oyuncakları bozulduğunda ya da en sevdikleri TV şovunu izlemeye devam edemediklerinde öfke nöbeti geçirebilirler. Ancak genellikle anne babalar buna öfkeyle karşılık verir. Çoğu yetişkin, önemsiz bir şey yüzünden çocukların dünyasının neden bu denli çöktüğünü anlayamıyor. Bu bağlamda yetişkinlerin kendi içlerindeki çocuk ile bağlantı kurmaları gerekir. Elbette benzer bir senaryo, dört ya da beş yaşındayken sizin için geçerli olurdu. Bu nedenle zor olsa da böyle anlarda çocuk gibi düşünmeye çalışmalısınız.
• Çocuğunuza hangi öfke ifadelerinin uygun, hangilerinin uygun olmadığını söyleyin: Bazı ebeveynler çocuklarının herhangi bir öfke ifadesi göstermesine asla izin vermez. Hatta sadece somurttukları ya da kızıp odadan çıktıkları için onları kınarlar. Bağırmak ve bir yerlere vurmak, başkalarını incitebileceği için uygun bir öfke ifadesi değildir. Ancak somurtmak, ağlamak ya da konuşmak istememek uygun bir öfke göstergesidir. Aslında kızdığınızda siz de benzer şeyleri yapmıyor musunuz? Gördüğünüz gibi önemli olan onlara uygun öfke ifadelerinin ne olduğunu göstermek ve kendilerini ifade edebilecekleri alanı vermektir. Hayatta her türlü duygu için bir yer olduğunu ancak bazı duygu gösterme şekillerinin problemli olacağını onlara göstermeniz gerekiyor.

Çocuğunuz sinirlendiğinde ona sarılın

Çocukluk, insanların öfke gibi duyguları düzenlemeyi öğrendikleri zamandır. Çocukların daha sinirli olduğu belirli kritik dönemler vardır. Bu kısmen beyinlerinin olgunlaşmamış olmasından kaynaklanıyor. Böyle durumlarda ebeveynler sakin kalmalıdır ve dışardan empati kurmaya çalışarak bu duyguları düzenlemelerine yardımcı olmalıdır. Unutmayın, küçük çocuklar henüz duygularını verimli bir şekilde yönetemezler.

“Çocuğum öfke patlaması yaşadığında buna dayanamıyorum”, ebeveynlerin bu stresli olaylarla karşılaştıklarında söylediği yaygın bir cümledir. Ayrıca çocukların “çocukça şeylere” neden kızdığını anlamanın ebeveynler için zor olması da son derece anlaşılırdır ve aileler bu yüzden kendilerini suçlu hissetmemelidir.

Bu tür öfke patlamalarına çok daha farklı br şekile yaklaşabilirsiniz. Ebeveynler bu anları çocuklarına bir şeyler öğretmek için önemli bir fırsat olarak değerlendirmelidir. Aileler çocuklarının duygularını doğrulayarak öfke veya hayal kırıklığı yönetiminde model olmalıdırlar. Ayrıca daha önce de bahsettiğimiz gibi çocuğun öfkesini ifade etmesine izin vermek de son derece önemlidir.

Öfkelerini ifade etme biçimleri üzerinde kontrol sahibi olmalarının onlar için önemli olduğunu ve bu tür duyguları asla bastırmamaları gerektiğini unutmayın. Öfke patlaması normal bir duygu durumdur, önemli olan çocukların bu durumu kontrol edebilmeyi öğrenmesidir.