Bilgilendirilmiş Rıza: Büyük Bilinmeyen
Bilgilendirilmiş rıza, psikologların mesleki etiklerini uygulamaya koymak için kullandıkları temel araçlardan biridir. Bunu hasta ve sağlık hizmeti sağlayıcısı arasında iki yönlü bir diyalog olarak düşünebilirsiniz. Bu diyalog sırasında, bir tedavi veya psikolojik testin yararlarını ve olası dezavantajlarını tartışırlar.
Bilgilendirilmiş rıza, uygun ve eksiksiz bilgi alındıktan ve tüm seçenekler dikkate alındıktan sonra, sağlık ile ilgili yapılan işlemlere kişi tarafından serbestçe ve gönüllü olarak verilen onaydır.
Savaş sonrası bilgilendirilmiş rıza
Dr. Mengele veya “Ölüm Meleği” olarak bilinen Josef Mengele’yi duymuş olabilirsiniz. Bu Alman doktor, sadizmi ve korkunç zulmü nedeniyle ün kazandı. Nazi partisinin bir üyesi olan Dr. Mengele, uzun yıllar boyunca insan denekler ile deneyler yaptı. Özellikle yeni doğan ikizlerle ilgileniyordu. Acı veren ve geri dönüşü olmayan fiziksel ve psikolojik zararlara neden olan prosedürler kullandı. Deneklerinin bir kısmı deneyler sonucunda öldü.
Bilgilendirilmiş rıza, İkinci Dünya Savaşından sonra başlamıştır (20. yüzyılın ikinci yarısında). Bilgilendirilmiş rızanın ortaya çıkışında Nuremberg mahkemeleri özellikle güçlü bir faktör olmuştur. Nuremberg duruşmaları sırasında çok sayıda yönetici, hükumet yetkilisi ve işbirlikçi suçlandı ve savaş suçlarından suçlu bulundu.
1947’de insanlar rızayı insan denekler ile bilimsel bir araştırmanın temel dayanağı olarak görmeye başladılar. Bu tarihsel bağlamda, iki Kuzey Amerikalı doktor sahneye çıktı. Leo Alexander ve Andrew Conway Ivy “İzinli Tıbbi Deneyler” olarak adlandırılan etik normlar hakkında on maddelik bir bildiri yarattı. Daha sonra Nuremberg Yasası haline geldi. Bilgilendirilmiş rıza bu kuralların aslında ilk noktasıydı.
Bilgilendirilmiş rızanın içeriği
Psikologun yükümlülüğü, hastayı katılacağı çalışma, müdahale, tedavi veya psikolojik araştırmalar hakkında doğru, açık, kesin ve eksiksiz bir şekilde bilgilendirmektir. Fakat hastanın tam olarak neyi bilmeye hakkı var?
- Hastalığın değerlendirilmesi: Hastayı, hastalığın veya durumun teşhisi hakkında bilgilendirmek.
- Önerilen tedavinin niteliği ve süresi: Seans sayısı, takip ve değerlendirme.
- Olası riskler, yan etkiler ve sorunlar: Güvenilir bilimsel araştırmalara dayanan en olası riskler.
- Beklenen faydalar.
- Muhtemel alternatif tedaviler.
- Günümüzde psikologlar sözleşmeye bağlı meseleler olan altıncı bir madde daha eklemektedir. Bu, ödeme, ödeme planları, gizlilik sözleşmeleri ve üçüncü tarafların katılımı anlamına gelir.
Bilgilendirilmiş rıza şartları
Bilgilendirilmiş rıza, hasta özerkliği ve onur ilkesini korumayı amaçlayan tıbbi-psikolojik prosedürdür. Herkese birey olarak saygı duyma ve tıbbi tedavi konusundaki tercihlerine saygı duyma görevini yerine getirir. Geçerli bir bilgilendirilmiş rıza belgesi hazırlamak için bir kişinin yerine getirmesi gereken dört şart vardır:
- İsteklilik: Psikolog dış baskı olmadan rıza alır. Başka bir deyişle, hasta herhangi bir baskı, kuvvet, sahtekarlık, aldatma, ikna, manipülasyon veya başka bir baskı türü olmaksızın serbest ve gönüllü olarak rıza vermelidir. Psikolog, hastaya düşünmesi, danışması ve karar vermesi için yeterli zamanı vermelidir.
- Kabiliyet: Birey karar verme kabiliyetine sahip olmalıdır. Kendileri için rıza gösterebilecek hukuki ehliyeti olmalıdır. İnsanların, reşit olmayan, bilinçsiz ya da belirli zihinsel sağlık sorunları olan insanlar gibi, kendileri için rıza gösteremedikleri durumlar vardır.
- Bilgi: Kullanıcı tedavi veya çalışma hakkında makul bir karar verebilmek için yeterli bilgiye sahip olmalıdır.
- Anlama: Hastanın tüm bilgileri anladığından emin olmak psikologun görevidir. Tüm bilgileri tam olarak anlamak hastanın hakkıdır.
Yazılı ve sözlü rıza
Psikologun belgeyi yüksek sesle okuması ve hastanın okuması çok önemlidir. Hastanın süreci serbestçe onaylayabilmesi için tamamen bilgili olması gerekir. Yazılı iletişimde, hasta bilgilendirilmiş rıza belgesini imzaladığında süreç sona erer. Bu imza, hastanın sağlık hizmeti sağlayıcısının ilettiği her şey kabul ettiğini onaylar.
Sonuç olarak, bilgilendirilmiş rızanın psikolojik uygulamalar için temel olduğunu görebilirsiniz. Dahası, bilgilendirilmiş rıza alamazsanız, psikolojik yanlış uygulama veya ihmalle suçlanabilirsiniz.