Wernicke-Korsakoff Sendromunu Biliyor Musunuz?
Şu bir gerçek ki aşırı alkol alımı, merkezi sinir sisteminde yoğun veya kronik rahatsızlıklara neden olur. Bu özellikle beyinde olur, Wernicke-Korsakoff sendromunda olduğu gibi.
Ancak, bu bilgi 19. yüzyıla kadar yaygın değildi. Bugün bile, alkol tüketmenin yol açtığı bazı beyin sendromlarının gerçek nedenlerini bilmiyoruz.
Bugüne dek genel olarak alkol psikopatolojisinin, maddenin santral sinir sistemimiz üzerindeki doğrudan, münhasır sonuçlardan oluştuğu düşünülüyordu. Ancak zamanla aşırı alkol alımıyla ilgili kötü beslenmenin yansımalarını gördük.
Bunlar, bozuklukların bir kısmının ortaya çıkması söz konusu olduğunda açıkça belirleyici etkilerdir.
Birazdan, aşırı alkol tüketiminin neden olduğu en bilinen bozukluklardan birine bakacağız. Wernicke-Korsakoff sendromundan bahsedeceğiz.
Wernicke-Korsakoff Sendromu
Wernicke’nin önerdiği ensefalopati ve Korsakoff’un açıkladığı sendrom farklı durumlardır. Fakat çoğu zaman birlikte yaşanır bu iki durum.
Bu olduğunda, Wernicke-Korsakoff sendromundan bahsedebiliriz. Aşağıda göreceğimiz gibi bu sendromun nedenlerinden biri tiamin (B1 vitamini) eksikliğidir.
Alkol bağımlılığı olanlarda B1 vitamini eksikliği sık görülür. Ancak bunu yaşayanlar sadece alkolikler değildir.Besin maddelerini düzgün şekilde emmekte zorluk çeken insanlarda da yaygın olarak görülür (malabsorbsiyon). Bu bazen kronik bir hastalığın sonucu olarak veya obezite için ameliyat sonrası ortaya çıkabilir.
Korsakoff sendromu veya psikoz, Wernicke sendromundan kaynaklanan semptomlar kaybolduğunda gelişme eğilimi gösterir.
Wernicke ensefalopatisi beynin alt bölgeleri, talamus ve hipotalamusta beyin hasarına neden olur.
Korsakoff’un psikozu, beynin hafızayla ilgili bölgelerindeki kalıcı hasardan kaynaklanmaktadır.
Wernicke ensefalopatisini ve Korsakoff’un amnezi sendromunu ayrı ayrı inceleyeceğiz. Bu şekilde, neden bahsettiğimizi anlamak daha kolay olacak.
Wernicke’nin Ensefalopatisi
Wernicke, bu durumu ilk olarak 1885 senesinde tanımladı. Ensefalopati, besinsel eksiklikler yaşayan alkoliklerde görülür. Wernicke’nin ensefalopatisinde üçüncü ventrikül, kanal ve dördüncü ventrikül çevresindeki beyin yapılarında simetrik lezyonlar görürüz.
Özellikle bu yapılar mememsi yapılar olan dorsolateral thalamus, locus coeruleus, periaqueductal gri madde, oculomotor nucelus, ve vestibular nucleus’tur.
Ayrıca vakaların % 50’si cerebellum’da lezyonu da içerir ve Purkinje nöronlarının seçici bir şekilde kaybına yol açar. Muhtemelen ensefalopatinin en tipik nörolojik işareti, mememsi cisimciklerin körelmesidir. Bütün vakaların yaklaşık %80’inde ortaya çıkar.
Wernicke Ensefalopatisinin Belirtileri
Klinik gözlemler, hastaların dikkatini kaybetmeleri ve dikkat sorunları çekmelerini içermektedir. Birçoğu bilinç seviyesinin düşük olduğunu gösteriyor. Ve tedavi olmadan, bu komaya veya ölüme yol açabilir.
Bazı başka belirtiler de vardır. Bunlar nistagmus (istemsiz, hızlı, tekrarlayan göz hareketi), ataksi (hareketleri koordine edememe) ve oftalmoplejidir (gözün hareket ettirilememesi). Okülomotor, abdusensler ve vestibüler çekirdekler üzerinde lezyonlar da olabilir.
Wernicke Ensefalopatisinin Nedenleri
Hastalığın etiyolojisi daha önce de belirttiğimiz gibi tiamin eksikliği ya da B1 vitamini nedeniyle ortaya çıkıyor. Bu tiamin eksikliği sıklıkla alkol tüketen ve buna bağımlı olan insanlarda sık görülür.
Alkoliklerde B1 vitamini eksikliği malnütrisyon kombinasyonundan, bu vitaminin gastrointestinal absorpsiyonunun daha düşük seviyede sağlanmasından ve karaciğerin bunu depolamak ve kullanmaktaki yeteneğini azalmasından kaynaklanmaktadır. Bu faktörlerin hepsi kronik alkol tüketiminden kaynaklanmaktadır.
B1 vitamininin işlemlerindeki eksiklikler hem genetik hem de sonradan edinilmiş bir nedene sahip olabilir. Bu farklılıklar, neden bütün alkol bağımlılarının bu tür bir ensefalopati geliştirmediğini açıklayabilir.
Korsakoff’un Amnezi Sendromu
Bu sendromun özellikleri, anterograd hafızasında ve retrograd hafızada ciddi bozulma (yeni şeyler öğrenememesi ve eski şeyleri hatırlayamaması) yaşanmasıdır.
Apati de önemli bir özelliktir. Öte yandan, duyusal yetenekler ve diğer entelektüel yetenekler yerinde kalma eğilimindedir.
Korsakoff’un amnezi sendromu, Wernicke ensefalopatisi ile birleşebilir. Bu tür ensefalopatiden kurtulan hastaların % 80’inde ortaya çıkmaktadır.
Fakat Korsakoff’un amnezi, Wernicke’nin ensefalopatisini hiç yaşamamış insanlarda da görülebilir.
Ensefalopatisi olan ve alkolik olmayan kimseler için Korsakoff sendromuna yakalanmak alışılmadık bir durumdur. Bu demektir ki bu sendromun nedeni söz konusu olduğunda alkolün nörotoksisitesinin belirli bir ağırlığa sahiptir.
Korsakoff’un Sendromunun Yol Açtığı Değişimler
Nörotoksik etkiden en çok etkilenen nöronlar, bazal gangliyonlardaki kolinerjik nöronlardır. Bu nöronlar, Korsakoff’un hastalarında daha az sayıdadır.
Tiamin eksikliği ayrıca, özellikle asetilkolin esaslı uyaranlara sahip sinir taşıyıcılarının kaybına neden olabilir. Bu nedenle bu maddenin eksikliği hafıza kaybına da neden olur.
Mememsi cisimciklerdeki, talamus, dorsolateral ve anterior çekirdekler üzerindeki lezyonlar eşit derecede hafıza kaybına neden olabilir.
Gördüğümüz gibi, Korsakoff sendromu ile Wernicke ensefalopatisi arasındaki fark mutlaka net ve kesin değildir. Patolojik açıdan, her iki sendromdan etkilenen alanların çakışması söz konusudur.
İki hastalık arasında belirgin bir sınır bulunmaması nedeniyle, “Wernicke-Korsakoff” terimini kullanmayı öneren birçok araştırmacı vardır.
Kaynakça Referansları:
- Belloch, A., Sandín, B. y Ramos, F. Manual of Psychopathology. Revised Edition. Mc Graw Hill. Madrid.