Rombensefalon: Yapısı ve Fonksiyonları

Beynin çalışma şekli ve gelişimini daha iyi anlayabilmek için onu farklı bölümlere ayırırız. Bu bölümlerden bir tanesi rombensefalon adı verilen ve art beyin olarak da adlandırılan bölümdür. Bu bölüm, ana kaudal embriyonik vezikül (kesecik) üzerinden gelişen bir beyin kısmıdır.

Rombensefalon denince beynin genel olarak arka bölgesinden behsedilmektedir. Bu bölümün yapısı, gelişim süresince farklı alt yapıların oluşmasını sağlayan ve organizmanın çeşitli fonksiyonlarının yerine getirilmesine yol açan bir niteliğe sahiptir.

Bu yazıda, rombensefalon adı verilen yapının nasıl olduğunu, bu bölümdeki farklı süreçlerin nasıl yönetildiğini ve ayrıca bu bölümün nasıl işlediğini açıklamaya çalışacağız. Şimdi detaylara inmeye başlayalım!

Rombensefalonun Bölümleri

İlk olarak rombensefalonun ne olduğu anlamak gerekir. Bunu yapabilmek için de ne gibi özellikleri ve farklılıkları bulunduğunun ortaya konması gerekmektedir. “Neuroscience: Exploring the Brain” adlı kitabın yazarları Bears Connors ve Paradiso’ya göre, beyin araştırmaları daha karmaşık yapıların ortaya çıkmasına ve bu yapıların gördüğü işlevlerin daha özel bir aşamaya geçmesine yol açmaktadır.

Beyindeki farklı bölümlerden ilki, nörol tüpün ana vezikülleri adı verilen ve beynin kıvrık kısmında (rostrum) gelişen kalınlaşmadır. 

Ana veziküllerin en kıvrık bölümü ön beyin kısmıdır. Ön beynin arkasındaki vezikül orta beyin olarak adlandırılır. Veziküllerin en arka ya da kuyruk kısmı ise rombensefalon ya da art beyin olarak adlandırılmaktadır. Nöral tüpün kuyruk kısmı ile bağlantıyı sağlar.

Rombensefalon, embriyonun gelişimi sırasında oluşmakta ve şekillenmektedir. Bu oluşum, çapraz segmentasyon sonucu meydana gelmekte ve rhombomere olarak adlandırılmaktadır. Bu yapılar aslında, birbirinden farklı şekilde gelişen hücre gruplarının oluşumunu sağlayan bölümlerdir. Yapısal farklılıklarına ek olarak, birbirlerinden farklı işlevlerin yerine getirilmesini de sağlarlar. Rombensefalon üç ana bölüme ayrılmaktadır:

• Beyincik. Beyin köküne köprüde bağlanır ve vücudumuzun temel hareket kontrol merkezidir. Rostral bölüme doğru uzanır.
• Köprü. Rostral rombensefalonun bir parçasıdır. Beyincik ve dört ventriküle göre daha önde yer almaktadır.
• Omurilik soğanı (medulla oblongata). Beyincik ve köprüye göre beynin daha arka bölümünde yer almaktadır. Kuyruk kısmına doğru uzanır.

Veziküller seviyesinde çapraz bölgede yer alan rostral rombensefalon bir tüp şeklindedir. Sonuçta, rombik dudak ya da tüpün arka ve yan duvarları, karşı tarafla birleşene kadar rostral (ön tarafa) ve orta kısma doğru genişler. Bunlara ek olarak, oluşan kırışık yapı büyüyerek beyinciği oluşturur. Ayrıca tüpün ventral duvarı ise genişleyerek köprüyü ya da başka bir deyişle protuberance adı verilen tümsek şeklindeki bölümü ortaya çıkarır.

Diğer taraftan, art beynin kaudal (arka) bölümünde de omurilik kısmına doğru çeşitli değişimler meydana gelmekte ancak bunlar daha az dikkat çekmektedir. Bir yandan duvarlar genişleyerek geriye sadece nöron içermeyen ependim hücrelerle kaplı bir tavan kısmı bırakır. Diğer yandan omurilik soğanının her iki tarafındaki ventral yüzeyler boyunca beyaz madde sistemi görülür.

Son olarak, her bölge serebrospinal sıvı ile kaplı olacağından bu da dördüncü ventrikül haline gelecektir. Bu da orta beynin adeta bir beyinsel kanalı olarak işlev görmeye devam edecektir.

Rombensefalonun Fonksiyonları

Rombensefalon ya da başka bir deyişle art beynin çeşitli fonksiyonları bulunmaktadır. Bu fonksiyonları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Beynin bu bölümü, ön beyinden omuriliğe ya da tam tersi yönde bilgi akışının sağlandığı ana kanal görevi görür. Örnek olarak beyaz madde sistemi gösterilebilir.
• Sahip olduğu nöronlar, duyusal bilgilerin işlenmesine yardımcı olur.
• Rombensefalon nöronları, kendiliğinden yapılan hareketlerin kontrolüne de katkı sağlar. Buna ek olarak, otonom sistemin düzenlenmesine de yardımcı olurlar.
• Beyincik, adeta bir kontrol merkezi gibi hareketlerin düzenlemesini sağlar. Aynı zamanda omurilik ve köprü üzerinden gelen büyük akson (sinir hücresi uzantısı) girdilerini de alır. Bunların dışında beyincik, gelen bilgileri karşılaştırma ve kas kasılmalarının sıralı bir biçimde hesaplanmasından sorumludur. Bu süreç, hareketlerin sürdürülmesi ve düzenlenmesi için gerekli bir işlemdir.
• Omurilik soğanı, fiziksel (somatik) bilgilerin omurilikten beyindeki sinir uçlarına (talamus) iletilmesinden sorumludur. Ayrıca dil hareketlerinin kontrolünü sağlar. Bunun dışında dokunma ve tatma duyularının işleyişi ile bağlantılı olarak çalışır.
• Duyusal sinirlerin aksonları, kulak üzerinden gelen bilgileri koklear nükleiye taşıma görevini yerine getirir. Nüklei, aksonların farklı yapılara iletiminden sorumludur. Bu yapılar arasında orta beyin tavanı da yer almaktadır.

Omurilikten gelen girişler vücudun duruşu ile ilgili bilgileri getirirler. Buna ek olarak, köprü girişleri de serebral korteksle bağlantılı bilgileri taşımakla görevlidir. Ayrıca hareketin amacını tam olarak belirleme işlemi de burada yapılır.

Rombensefalon İle İlgili Olası Durumlar

Eğer beynin gelişimi yeterli değilse, hem rombensefalon hem de fonksiyonları bu durumdan etkilenebilir. Elbette bunlar, insanın hayatını devam ettirebilmesi için hayati derecede önemlidir. Şimdi diğer durumların neler olabileceğini inceleyelim:

• Rombensefalon yaralanmaları, ataksi (kas uyum bozuklukları) gibi koordine edilemeyen ya da hatalı hareket problemlerine yol açabilir. 
• Herhangi bir biçimde zarar görmesi sağırlığa yol açabilir. Örnek olarak koklear nükleide bir lezyon oluşması bu kategoride bir problem olarak değerlendirilebilir.
• Dokunma ve tatma duyuları ile ilgili problemlere neden olabilir.
• Dandy Walker ve Arnold Chiari sendromları. Bu sendromlar, rombensefalonun anormal bir biçimde gelişmesinden kaynaklanmaktadır.
• Zarar görmesi durumunda kusma, zayıflık, solunum problemleri ya da dolaşım sorunları ortaya çıkabilir.
• Rombensefalitis ya da rombensefalonun farklı nedenlerle iltihaplanması (enflamasyon) durumu görülebilir.

Sonuç olarak, rombensefalonun insan organizmasının temel parçalarından biri olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Motor, duyusal ve iç organlarla ilgili fonksiyonları, vücudumuzun düzenli çalışmasına yardımcı olur. Beynin bu bölümünün doğru bir biçimde çalışmaması ya da hiç bulunmaması, yaşamsal anlamda çok ciddi derecede olumsuz etkilere yol açar.