Gelecek Nelere Gebe? Belirsizliği Azaltmak İçin Öneriler
Yarın ne olacak? Bir hafta içinde neler yaşayacağız? Peki ya bir yıl? Ya da 20 yıl? Gelecek nelere gebe? Bunlar yanıtlanması imkansız olabilecek zor sorular. Tanımlamak gerekirse, gelecek henüz gerçekleşmemiş olandır. Bu sebepten ötürü gelecek, bir şeylerden emin olamamamıza sebep olan genel bir şüphe hissiyle, belirsizliklerle doludur. Peki bu belirsizliği azaltmak mümkün mü?
Tamamen olmasa da belirsizlikleri azaltabiliriz. Geleceği bildiğini iddia eden sahte bilimler ve diğer sahtekarlıklar olsa da, bunlar genellikle hata yapmamak adına gelecekle ilgili belirsiz yorumlamalarda bulunurlar. Eğer yarının güzel bir gün olacağından eminsek, büyük bir ihtimalle güzel bir gün olacaktır çünkü bu belirsizlik durumunda davranışlarımız olumlu bir yönde şekillenecektir. Fakat bu, belirsizliği azaltmak için davranışlarımızı değiştirmekten ibarettir, gerçekçi bir gelecek tahmini değildir.
Belirsizliği Bir B Planı İle Azaltın
Öncelikle geleceğin belirsiz olduğunu ve neler olacağını bilemeyeceğimizi kabul etmekle başlamalıyız. En iyi seçenek bu reddedilemez gerçeği anlamaktır. Yalnızca bunu bilmek dahi belirsizliği azaltır. Bir diğer seçenek ise farklı tahminler yürütmektir. Yarın havanın nasıl olacağını bilmediğimizi hayal edelim. Fakat sezgilerimize göre güneşli olacağı kanısına varalım. Aylar boyunca yağmur yağmamış olsa da, eğer o gün yağmur yağarsa, bu plaja gitme planlarımızı mahvedebilir.
Örneğin eğer bir B planımız olsaydı: hava güneşli olursa plaja gideceğim, yağmur yağarsa da müzeye gideceğim… Böylelikle planlarımız mahvolmazdı. Farklı olasılıkları hayal etmek belirsizliği azaltmanın yollarından biridir. Belirsizliği azaltarak, ne olursa olsun gerçekleşenle yüzleşmeye daha hazır olacağız.
Geleceği tahmin etmek ve belirsizliği azaltmak için, tam olarak ne olacağı konusunda fikir yürütmenize gerek yok. Yapmamız gereken ne olabileceği üzerine düşünmek. Olabilecek tüm senaryoları hayal edin ve mümkünatı olmayanları eleyin. Örneğin, havanın güneşli, yağmurlu, karlı, bulutlu vb. olacağını düşünebiliriz. Öyle yapsak da, şu anki havaya, neme, coğrafi konumumuza vb. bağlı olarak seçeneklerden herhangi birini eleyebilir ve diğerlerinin gerçekleşme ihtimalini az çok tahmin edebiliriz.
Bunu da okuyun: Geleceği Tahmin Etmenin En İyi Yolu Geleceği Yaratmaktır
Belirsizliği Azaltman İçin Bir İlişki Kurun
Yaygın ve bazen bilinçsiz bir biçimde belirsizliği azaltmak için kullandığımız yöntem, olan biten arasında bir ilişki kurmaktır. Deneyimlerimiz bize doğru koşullar altında belirli olayların kendini tekrar ettiğini öğretmiştir. Ve, ne kadar çok şey deneyimlersek, bu ilişkileri o kadar net bir şekilde kurarız.
Normalde, bu tarz çıkarımlarda bulunmak, özellikle sebeplerini ve sonuçlarını bildiğimiz zaman, bizim için faydalı olur. Eğer birine taş atarsak canının yanacağını biliriz. Ama eğer zararın atacağımız taşın büyüklüğüne ve atarken ne kadar güç kullandığımıza bağlı olduğunu bilirsek, bu değişkenleri istediğimiz gibi değiştirebiliriz. Tabii ki kimseye taş atmanız gerekmiyor, bunu yalnızca örnek olarak kullandık.
“Benim ilgi odağım gelecek çünkü hayatımın geri kalanını orada harcayacağım.”
– Woody Allen
Benzer şekilde, bu çıkarımlar davranışlarımızı da etkiler. Tabii bu çıkarım oldukça çeşitli ve etkili olduğu için hangi değişkenin neyi nasıl etkilediğini bilmek zordur. Birinin harcamaları ile ilgili şaka yapmak onu güldürebilir de sinirlendirebilir de. Eğer bu şakayı yaparsak ve şakaya maruz kalan kişi gülerse, benzer şakalara da gülme ihtimali yüksektir. Fakat dikkatli olun! Ya kötü bir gün geçiriyorsa? Belki de gülmez. Bu çıkarımlar, sezgisel ve ön yargılı olduklarından dolayı her zaman iyi bir tahmin yöntemi değildir.
Bunu da okuyun: Tüm Duygular Kabul Edilebilir Ancak Tüm Davranışlar Edilemez
Belirsizliği Azaltmak İçin Prospektiften Yararlanma
Gelecek hakkında tahmin yürütme fikri ortaya çıkmadan önce, başka bir disiplin ortaya çıkmıştı: prospektif. Öngörü ne olacağını anlamak ve olacakları etkilemek adına geleceği çalışan bir disiplindir. Gelecekle ilgili bilebileceğimiz şeylerin tümü, gerçekleşebilecek en az ilginç şeylerdir. En çok ilgilendiğimiz şey bunun nedeni ve nasılıdır. Prospektifi belirsizliği azaltmak ve yönetmek için kullanılan bir araç olarak algılayabiliriz.
Prospektif bir olayın sebeplerini ve o olaya doğru giden olay silsilesini anlamaya çalışır. Bu yüzden, prospektif tahmin yürütmez. Geleceği tahmin etmek için de kullanılmaz. Daha çok, bir şeyin neden gerçekleşeceğini açıklar. Sonuç olarak, prospektiften yararlanmanın amacı geleceğin yörüngesini başlamadan değiştirmektir. Gelecek belirsiz olsa da, hazırlıksız yakalanmamak için belirsizliği azaltmak mümkündür.