Yalan Haberler Bizi Nasıl Etkiliyor?

Yalan haber, uzun yıllardır var olan bir kavram. Bununla birlikte, sosyal medya sayesinde çok yaygın bir hale geldi. Başta, insanlar, internetin bir bilgi demokrasisi yaratacağını düşündü. Ama bu durum öyle farklı gelişti ki artık İnternet, büyük bir kandırmaca aracı haline geldi.

Yalan haber, genellikle hikayeyi destekleyen fotoğraflarla birlikte yayınlanır. Öte yandan, bu haberlerin fotoğrafları genellikle ya yanlıştır ya da başka bir bağlamda çekilmiş ve başka bir şeyi ifade etmektedir. Bu yüzden de bunlar, gerçeğin saptırıldığı fotoğraflardır.

Diğer durumlarda, yalan haberler yanlış ya da eksik bilgi yaymak için kullanılır. Bazı özel toplululuklar bu bilgileri kendi çıkarları için yaymak isterler. Genellikle söz konusu yalan haber, sosyal medyada paylaşıldıktan sonra kanıtlanamaz ve insanlar buna inanmaz. Tabi ki geçenlerde sözde Peru’da olan deprem haberi gibi istisnai durumlar da olabilir. Bu yanlış bilgi gerçekten büyük panik yaratmıştır.

“Gerçek tehlikeli olmasa bir yalanın asla bir anlamı olmazdı.”

– Alfred Adler

Neden yalan haber yapılıyor?

Akla gelen ilk soru, yalan haberlerin baştan beri neden yapıldığıdır. Yanlış bilgi yayarak bir insanın eline ne geçer? Cevap, profesyonel yalancıların amaç edindiği bu iki durumdan biri olabilir: para kazanmak ve kendi çıkarları için diğer insanları haksız çıkarmak.

Yalan haber yapmak çok karlı bir iş haline dönüştü. Siteler alışılmadık haberler yaparak okuyucuların çokça dikkatini çekiyor. Hemen merakımızı cezbediyorlar ve gerisi çorap söküğü gibi geliyor. Bir kullanıcı bir siteye her tıkladığında yalan haber yapan kişilere para kazandırmış oluyor.

Yalan haberler Francis Bacon’ın sözünde de görebildiğimiz gibi bir amaca sahiptir, “Cesurca iftira atarsan bir şeyler mutlaka iz bırakır”. Bunu halihazırda birçok politik kampanyada görebilirsiniz. Adayları suçlu olmakla, yanlış bir şey yapmak ya da söylemekle itham eden asılsız haberler her zaman yapılmaktadır. Bu bilgilerin yalan olduğu kanıtlansa da her zaman arkasında bir miktar şüphe bırakır. Ya da bazı insanlar her zaman bunun doğru olduğuna inanır.

Yalan haberlerle ilgili riskler

Yalan haberler, bir risk ya da tehlike oluşturmuyorsa ortada bir sorun yoktur. Çeşitli kaynaklardan gelen doğru ve kanıtlanmış bilgiler bizim karar vermemizi sağlayan bilgilerdir. Ayrıca, haberlerden aldığımız bilgilerle dünyada olanlar hakkında da belli bir bakış açısı geliştiririz.

Fakat, yalan haber yaymakla uğraşan özel çıkarları olan bazı gruplar bizi manipüle eder. Bunlar, ön yargıları destekler ve belli gruplar, ülkeler vb. hakkındaki yanlış düşünceleri sağlamlaştırır. Genel olarak, en azından içimizde bir şüphe bırakırlar.

Yalan haberler ayrıca, Peru olayında olduğu gibi endişe ve panik yaratacak durumlar da ortaya çıkarabilir. Bu aynı zamanda, bir deprem olabileceği şüphesi yüzünden insanların sokaklarda yatmak zorunda kaldığı Kolombiya’da meydana gelmiştir. Buna başka bir örnek de 2017 depreminden kısa bir süre sonra tsunami olacağı söylenen Meksika olmuştur.

Yalan haberleri nasıl anlarsınız

Yalan haber olan şeyleri gerçek bilgiden ayırabilmeyi öğrenmek çok önemlidir. Hepimizin sosyal medyada gezen haberlere karşı sorumlu okuyucular olması gerekir. Kötü amaçların ve gizli niyetlerin kurbanı olmamak için çok dikkat etmeliyiz.

Bir bilgi edindiğinizde önce kaynağının ne olduğuna mutlaka bakın. Bu kaynak, bilinen bir medya kurumu mu yoksa hiç duymadığınız bir oluşum mu? Web sitelerini ziyaret edin ve diğer içeriklerine bir göz atın. Eğer her yer reklamlar ile doluysa ve birçok başlık tuhaf durumlar hakkındaysa bu kaynağı güvenilir bir kaynak olarak değerlendirmeyin.

Başka bir taktik de haberin bir kısmını kopyalayıp arama motorunda aratmaktır. Böylece bu bilginin yer aldığı sitelere ulaşmış olursunuz. Yalan haberler genellikle çok duygusal ve olay yaratacak şeyler olur. Haberde ne denildiğini iyice okuyun ve verilerin iyi desteklenip desteklenmediğine ve hikayenin iyi yazılıp yazılmadığına bakın. Sizi kandırmalarına izin vermeyin!