Reaktif Depresyon: Olayların Bizi Bunalttığı Nokta
Ölüm, ayrılık, iş stresi, bitmeyen aile drama… Reaktif depresyon birçok farklı nedenden kaynaklanıyor olabilir. Depresyon, umutsuzluk ve asabiyet ile betimlenen bu durum her zaman bizi herhangi bir zamanda bunaltabilen bir veya birden fazla, oldukça belirli çevresel olaylara yanıt olarak ortaya çıkar.
Hepimizin bildiği gibi, depresyonun kaynağını bulmak her zaman kolay değildir. Fizyolojik, çevresel ve kişisel konular, çözülmesi zor olabilen oldukça karmaşık bir ağ örebilir. Ancak, birçok durumda oldukça açık bir tetikleyici olduğunu söylemek mümkündür. Stres, hastanın başa çıkamadığı ve felç edici olduğu kadar yorucu olan psikolojik bir süreç serisine girdiğini gösterir.
Reaktif ya da durumsal depresyon, klinik alanda en yaygın görülen duygudurum bozukluğudur. Bazı yönlerden, bu durumu anlamak içimizdeki basit bir gerçeğin farkına varmamızda bize yardımcı olabilir. Hepimiz kendimizi bu durumun içinde bulabiliriz.
Fizyolojik tetikliyicilerin ötesinde, her zaman bizim kontrolümüz altında olmayan şeyler de vardır. Vicente Aleixandre’nin de yazdığı şiirlerin birinde söylediği gibi, ‘çünkü hayat zor, o kadar zor ki agresif bir şekilde ileriye kürek çekmek kolay değil. Bazen, çıkmaza düşeriz.’
Reaktif depresyon nedir ve belirtileri nelerdir?
Çoğumuzun birden fazla olayda gördüğü bariz bir gerçek vardır. Hayat bizi herhangi bir şekilde etkilediğinde (soygun, iş kaybı, bir partner tarafından aldatılma…), hepimiz aynı şekilde etkilenmeyiz. Sebebi fark etmeksizin daha iyi kaynaklara sahip olanlar; daha güçlü, daha dayanıklı bir bilincin daha yüksek psikolojik esnekliğine sahip olanlar vardır.
Öte yandan bazıları, birinin bir arabanın ön camına bir obje attığı zamandaki kadar güçlü bir darbe yaşar. Genellikle yüzey hemen kırılmayacaktır. Bununla birlikte, camda bir çatlak veya daha tehlikeli bir şey olan kalıcı gerilme olacaktır.
Er ya da geç ön cam kırılacaktır. Travmatik bir olay yaşamış olan birçok insan için de bunun aynısı geçerlidir. Reaktif depresyonun belirtilerini görmeye başlamak haftalar alabilir.
Reaktif depresyonun belirtileri
Sıklıkla işaret ettiğimiz gibi, hiçbir psikolojik bozukluk her hastada kesin bir semptomatoloji göstermez. Dahası, zaman zaman oldukça heterojen ve karmaşık bir klinik tablo görürüz. Ayrıca, reaktif depresyonla ilgili olarak başka bir gerçek de belirtilmelidir – hastanın kişiliği ile yakından ilişkilidir. Ancak, bu ayırt edici belirtilerin bazıları genellikle belirgindir:
- Hüzün ve keyifsizlik hissi, tüm hastalarda bulunan yaygın bir belirtidir. Bu duygusal durum, hastanın bu durumun tetikleyicisi olarak yorumladığı olaydan sonra ortaya çıkar.
- Her türlü faaliyete karşı ilginin azalması ve günlük görevlerimizi yerine getirme zevki, motivasyonu ya da becerisinde eksiklik.
- Enerjik hissedememe. Yataktan çıkmak gibi basit bir işin, çok büyük çaba gerektirmesi.
- Suçluluk duygusu ve aşırı olumsuz düşünceler.
- Çevredeki her şeyin sadece olumsuz yönlerinde odaklanma.
- Uzmanlara endojen depresyon ve reaktif depresyonu ayırt etmede yardımcı olan bir gerçek şudur ki ikincisinde aşırı fiziksel belirtiler görülmez. Yani, hastalar aşırı kas ağrısı, baş ağrısı ya da kilo kaybı göstermezler; uykusuzluk ya da aşırı uyku durumu yaşarlar.
Hangi faktörler bizi reaktif depresyona sürükler?
Bu tür depresyonun anatomisine ilişkin daha fazla içgörü kazandıran birçok çalışma bulunmaktadır. Jin Mizushima gibi nöropsikiyatristlere göre, kişilik temel bir faktör olsa da diğer koşullanma faktörleri de bulunmaktadır. Bunların bazılarına göz atalım.
- Sürekli stresli durumlara maruz kalan kişilerde bu durumun görülmesi daha olasıdır.
- Kendilerinden çok şey bekleyenler, mükemmeliyetçi kişiler.
- Endojen depresyonda genellikle genetik bir faktör etkiliyken, reaktif depresyonda düşük özgüven ve dışarıya odaklı hayat tarzı ağır basar. İnsanların gerçek üzerinde hiçbir kontrolü olmadığını hissettiği yerlerde psikolojik durumlar baş gösterir. Olan her şey, başarılar ya da başarısızlıklar, çevresel olaylara bağlıdır.
Reaktif depresyon tedavisi
Başlangıçta da belirttiğimiz gibi, reaktif depresyon toplumlarda görülen en yaygın rahatsızlıklardan biridir. Genellikle genç kadınlarda görülür. Bununla birlikte, yüksek oranda görülüyor olmasına rağmen, depresyonun bütün türleri içinde sonucu en iyi tahmin edilen tür budur. Genellikle, bilişsel davranışçı bir terapistten profesyonel yardım almak, bizi en iyi sonuçlara götürecektir.
Bir psikolog ziyaret etmek, hastanın durumuna neden olan stresli olayları ele almaya başlamak açısından çok önemlidir. Bu konularla yüzleşmek, duygu birikimlerini yönetmek ve daha olumlu davranışlar üretebilecek yeterli bilişsel yapılanmayı teşvik etmek şüphesiz en iyi yaklaşımlardan biridir.
Buna ek olarak, farmakolojik özellik göz ardı edilemez. Örneğin SSRI’ler, ISRN’ler veya trisiklikler gibi antidepresanlar da biraz rahatlama sağlayabilir.