Kötülüğün Ölçeği - Nefsi Müdafaadan Psikopatlığa Kadar Kötülük Seviyeleri
Columbia Üniversitesinde adli tıp alanında psikiyatr ve profesör olarak görev yapan Michael Stone, “kötülüğün anatomisi” bilgisi söz konusu olduğunda bir referans noktasıdır. Kötülüğün ölçeğini geliştirmiştir, ki bu oldukça dikkat çekici bir araçtır. Bu ölçeğin, insan kalbinin en karanlık kısımlarında gelişebilen farklı agresiflik veya psikopat içgüdülerini değerlendirmek için bir yardım olması amaçlanmıştır.
Bazı insanlar “kötülüğün ölçeğini” Dante’nin cehennemine bir iniş olarak tanımlarlar. Her daire veya bağlantı, farklı ciddiyete sahip bir dizi günahı tanımlar. Hepimizin haklı gösterebileceği ya da anlayabileceğimiz eylemlerden, inanamayacağımız kadar alçakça ve anlaşılmaz olanlara kadar uzanan eylemler.
“Dünya kötü insanlar tarafından değil, kötülüğe izin verenler tarafından tehdit ediliyor.”
– Albert Einstein
İlk olarak, bu aracın, iyi bilinen bir adli psikiyatrist tarafından geliştirilmesine rağmen, bir suçlunun yargılanması söz konusu olduğunda klinik değere sahip olmadığını söylemeliyiz. Bununla birlikte, Dr. Stone’un kendisi de, bilimsel topluluğun diğer birçok üyesi gibi, 600’den fazla suçlunun ayrıntılı analizine dayanan bu bakış açısının yeterince titiz olduğunu savunuyor. Bu ölçeğin, şiddetin ve kötülüğün tohumunun anlaşılmasını açmak için bir anahtar olabileceğini düşünüyor.
Stone’un kötülük ölçeği
Belki de, bu kötülük ölçeği konusunda ilgili adli bölüm ve adli tıp topluluğunun şüpheleri, ölçeğin kendi kökeninden kaynaklanıyor. 2006 ve 2008 arasında, Amerika’daki Discovery Channel “Most Evil” yani “En Kötüler” adında bir program yayınladı. Stone bu programda katil, seri katil ve psikopatılarn profillerini analiz etti. Sırasıyla yüzlerce suç dosyasını araştırdı, yöntemleri ve motivasyonları ele aldı.
Aynı şekilde cezaevinde sayısız suçluyla yapılan mülakatlar sayesinde, meşhur sınıflandırma aracını nasıl ve ne şekilde oluşturduğunu insanlara göstermeyi başardı.
“Kötülüğün ölçeği neredeyse anında seyirciyi büyüledi. Şiddet eylemlerini belirleyebilecek eğitim, genetik, nörolojik problemler veya çevresel faktörler gibi 22 seviye ve değişken dikkate alınarak hazırlanmıştır.”
Ne var ki pek çok uzman bu ölçekte saf sansasyonalizmden fazlasını göremedi. Ancak, Michael Stone’un sonraki çalışmaları, adli psikoloji alanında titiz ve kapsamlı bir yaklaşım sergilemektedir. Ayrıca suçlu zihnin o sapkın ve karanlık labirentinde neler olup bittiğini açıklamaya çalışırken olağanüstü bir dikkat gösterir.
Kötülük nedir?
Basit bir soru soralım. Kötülükle ne demek istiyoruz? Bir adam kendini savunurken başka bir adamı öldürürse ne olur? Peki ya bir kadın, kendisine saldıran kişinin cinayetini titizlikle planlasa? Bu eylemleri “kötülük” yansımaları olarak görüyor muyuz? Bir “sınır çizgisi” var mıdır?
Yaşamlarımızda zaman zaman, bazı eylemleri haklı, bazılarını haksız ama anlaşılabilir ve diğerlerini ise tamamen anlaşılmaz olarak değerlendirdiğimiz olmuştur. Hepimizin şiddete eğilimli ve saldırgan olma potansiyeli var, ancak nüanslar var, Dr. Michael Stone’un tanımlamak istediği dereceler, seviyeler, eğilimler ve dinamikler var.
Charles Manson, Ted Bundy, Jeffrey Dahmer, John Wayne Gacy, Dennis Rader ve diğer yüksek profilli suikastçıların suçları o kadar korkutucudur ki çoğu insan onlara “kötü” demekten çekinmez, ama… hepsi aynı “kötülük” kategorisinde mi?
O hâlde, bir suçu diğerinden ayıran nedir? Anlaşılabilir olan ile olmayan arasındaki sınır nerede? Kişiliğimizin, genetiğin, nasıl yetiştirilme tarzımızın ve büyüdüğümüz sosyal bağlamın etkisi nedir? Bu ve diğer faktörler Michael Stone’un kötülüğün ölçeğini aşağıdaki 22 seviyede ele almasına yardımcı oldu:
Birinci grup: Haklı cinayet
1. Seviye: Basitçe kendini savunma anlamına gelir. Bu durumda, psikopatlık izi yoktur ve Dr. Stone’un kendisi bu insanların herhangi bir kötülük türünden yoksun olduğu sonucuna varır.
İkinci grup: Kıskançlıktan ve nefretten kaynaklanan kötülük
Bu ikinci grupta Dr Stone, kıskançlıkla cinayet işleyenleri, intikam peşinde koşanlar ve suç ortağı olarak hareket edenleri ve hatta şiddet içeren bir eylemde bulunanları ele aldı. Ayrıca bu insanların birçoğunun narsistik eğilimler ve kayda değer saldırganlık göstermelerine rağmen, psikopatik özellikler sergilemediklerini de belirtmeliyiz. Bunlara ayrıntılı olarak bakalım.
2. Seviye: Olgunlaşmamış veya ben merkezci insanların işlediği tutku suçları.
3. Seviye: Kötülüğün ölçeğinde bu seviyenin çok çarpıcı bir örneği Leslie Van Houten’dir. Bu kadın Charles Manson’un “ailesinin” bir üyesiydi. Sırf Manson istedi diye bir başkasını öldürebilen bir kadındı.
4. Seviye: Kendini savunurken başkasını öldüren ama saldırganlığı kendisi başlatmış olan insanlar.
5. Seviye: Travma geçirmiş (çoğunlukla istismara uğramış kişiler) ve öfke ile hareket eden, intikam alma konusunda vicdan azabı duymayan kişiler.
6. Seviye: Kontrolsüz öfke atakları nedeniyle saldırganlaşan dürtüsel katiller.
7. Seviye: Kıskançlıktan öldüren çok narsisistik bireyler
Üçüncü grup: psikopatlık sınırına dokunanlar
Uzmanların psikopatik profili teşhis etmede büyük zorluk yaşadığı bulanık bir sınır vardır. Bu üçüncü grupta Dr Stone, şiddet eylemleri gerçekleştiren herkesi bir araya getirdi, ancak bunlar bir psikopatik kişiliğe doğrudan doğruya izlenemeyen eylemlerdi (her ne kadar psikopatlığa yaklaşan özel veya geçici özellikler olsa da).
8. Seviye: Yüksek düzeyde bastırılmış öfke gösteren insanlar. Onlar sadece “patlamak” ve şiddet içeren bir eylemde bulunmak için küçük bir mazeret veya belli bir duruma ihtiyaç duyan insanlardır.
9. Seviye: Kötülüğün ölçeğinde bu seviyede, belirli psikopatik özellikler sergileyen kıskanç aşıklar vardır.
10. Seviye: Burada klasik “suikastçılar” var, para için soğukkanlılıkla öldüren ya da yoluna çıkan insanlardan “kurtulabilen” insanlar. Ben merkezliler, ancak psikopatik bir kişiliğe sahip değiller.
11. Seviye: Bu kategoride Michael Stone, daha tanımlı psikopat özelliklerine sahip, ben merkezli insanları ele almıştır.
12. Seviye: Köşeye sıkıştıklarında öldüren insanlar.
13. Seviye: Burada saf öfkeden öldüren psikotik katiller var.
14. Seviye: Bir tür fayda elde etmek için öldüren plancı, Makyavelist ve ben merkezli insanlar.
15. Seviye: Bu seviye, öfkeye uygun bir şekilde düzinelerce insanı soğukkanlılıkla öldüren psikopatlar içerir. Bunun bir örneği Charles Manson idi.
16. Seviye: Kötü eylemlerde bulunmanın yanı sıra öldüren psikopatlar.
Dördüncü grup
Kötülüğün ölçeğindeki bu son bölümde, şüphesiz Dante’nin son çemberine varıyoruz. Kötülüğün en ilkel ve ilkel formu. Burada herhangi bir pişmanlık hissetmeyen psikopatlara atıfta bulunuyoruz. Cinayetin ardındaki amaç, şiddet eyleminden aldıkları zevktir.
17. Seviye: Fetişler ve sadist cinsel eğilimlere sahip seri katiller. Bunun bir örneği Ted Bundy idi.
18. Seviye: İlk önce işkence eden ve sonra cinayet işleyen katiller.
19. Seviye: Önce kurbanlarını korkutup taciz eden ve sonra onların üzerinde iğrenç suçlar işleyen psikopatlar.
20. Seviye: Tek motivasyonu işkence olan psikotik katiller.
21. Seviye: Sadece işkence etmek isteyen, öldürmeyen psikopatlar.
22. Seviye: Kötülüğün bu son seviyesinde aşırı derecede işkenceciler ve psikopat katiller var.
Gördüğümüz gibi, kötülüğün derinliklerine yapılan bu yolculuk, pek çok nüansları gösteriyor ki bazı durumlarda bir katili veya şiddetli bir hareketin mimarı sınıflandırmak kolay değildir.
Pek çoğumuz ölçeğe az çok katılacaktır. Diğerleri, kötülük düzeylerini sınıflandırmak için onun yararını tanıyacaktır. Ama bazıları sansasyonelliğe doğru eğilimi görecek. Bununla birlikte, kötülük ölçeğinden net olan şey, suçlu aklı daha çok anlamak ve onu analiz etmek için daha iyi araçlara sahip olduğumuzdur. Şimdi yapmamız gereken, birçoğunun eşitsizlik, yoksunluk ya da kökten yoksunluk durumlarından gelen bu eylemleri gerçekleştirmekten kaçınmak için toplumumuza daha fazla kaynak sağlamaktır.
Bibliyografik referanslar
- Stone, Michael (2009). “The Anatomy of Evil”. Prometheus Books.
- Zimbardo, Philip (2012). “The Lucifer Effect” Madrid: Paidos.