Mütevazilik İle Utanç Arasındaki İnce Çizgi

Mütevazilik bir açıdan utanç ve kısıtlama ile ilişkilendirilse de tam olarak aynı şey değildir. Mütevazi bir insan özel hayatlarını sosyal hayatlarından ayrı tutmaya çalışır. Ancak, saklanmak istemek başka bir şey, bir şeyleri paylaşmak istememek ise bambaşka bir şeydir.

Mütevazilik tartışmalı bir konudur. Bazı insanlar bunu olumlu bir şey olarak görür. Sınır koymanın ve kendinizi sosyal açıdan korumanın gerekli olduğunu söylerler. Diğer yandan, diğerleri bunun utangaçlık ya da kısıtlanma ile ilgili olduğunu düşünürler. Dezavantajlarının avantajlarından daha ağır bastığına inanırlar. Ancak, bunların hepsinin üstüne çıkan, sormamız gereken bir soru var: mütevazilik ile utanç arasında bir fark var mıdır?

Birçok insan mütevaziliğin kaybolduğunu söyler ve geri dönmesini diler. Diğerleri için ise kendilerini mütevazilikten kurtarmak hayatlarını dolu dolu, tüm sayısız ve farklı deneyimleri ile yaşamalarını engelleyen bir yükü ortadan kaldırmak gibidir.

Bazı uzmanlar insanlara mütevazliği tanıtan şeyin din olduğunu söylerler. Mütevazilik kavramının ilk ortaya çıkışı İncil’in Genesis (Yaratılış) bölümündedir. Adem ve Havva, Tanrı’ya karşı işledikleri ilk günahtan sonra çıplaklıklarından utanç duymuşlardır. Bundan sonra mütevazilik ile ilgili birçok referans vardır ve bu referanslar her zaman çıplaklık ve seks ile ilişkilendirilmiştir.

Mütevazilik ve Din

İnsanlar mütevazilik duygusunu genellikle din ile ilişkilendirir. Bu konsepti direkt olarak cinsel yakınlık ve kendilerini cinsel anlamda ne şekilde ortaya koydukları ile bağdaştırırlar. Bütün Hristiyan ilahiyatçılar utanç sahibi olmamayı kınar ve Hristiyanlığa inanan çoğu kişi de mütevaziliği bir erdem olarak kabul eder. Ancak, İslam dininde mütevazilik gerçekten ön plana çıkmıştır ve kadınların büyük özelliklerinden biri olarak görülmektedir.

İncil; baba ve annenin yanı sıra abi ve kardeşlerin, oğulların, amca ve dayıların, gelinlerin, kayınbiraderlerin ve kayınpederlerin çıplaklığına tanık olmayı kınamaktadır. Bu öğretilerin amacı, açık bir şekilde, akrabalar ile cinsel ilişkiye girilmesini engellemeye çalışmaktır.

Aşağı yukarı on beşinci yüzyıl sıralarında insanlar genital organlardan “utanç verici şeyler” diye bahsetmeye başladılar. Bunun bir uzantısı olarak Hristiyan kilisesi ölçülülük, ihtiyatlılık, ve mütevazilik ile ilişkilendirilen diğer değerleri olumlu şeyler olarak görür.

Mütevazilik ve Hümanist Psikoloji

Hümanist psikoloji ve birçok kişiliksel filozof mütevaziliğe daha geniş bir bakış açısından bakmaktadır. Burada sadece çıplaklık hakkında değil genel olarak mahremiyetten de bahsediyoruz. Bundan dolayı mütevazi olmak demek kişisel mahremiyetinizin her parçasını korumak anlamına gelmektedir. Buradaki ana fikir hayatınızın mahrem kısımlarına kimsenin davet edilmeksizin girmesine izin vermemek ile ilgilidir.

Aynı şekilde, bu kişiler mütevaziliği sosyal ve kültürel sınırlar ile de ilintilendirir. Bunlar eğitimin meyveleridir ve birçok durumda saygı ile ilgilidir, hem kişinin kendine olan saygısı, hem de karşısındaki diğer insanlara olan saygısı. Bu limitler söylediğimiz, yaptığımız ya da karşımızdaki insana yansıttığımız şeyler tarafından kolayca aşılabilir. Bunun bir sonucu olarak da bu şeyleri değersiz hale getiririz.

Bu, özel ve sosyal hayat kavramlarının bir uzantısı olarak değerlendirilebilir. Bazı yönleri özel hayat ile ilgili iken diğerleri daha geniş bir kavrama tekabül eder. Bir alan ile diğeri arasındaki ayrımı sabit tutmak sağlıklı bir yaşama biçimidir, çünkü farklı güven düzeyleri oluşturulmasını gerektirir. Daha fazla güven olduğunda daha az mütevazilik vardır ve bunun tam tersi de geçerlidir. Bu basitçe bireyin kendisini korumanın bir yoludur.

Mütevazilik ve Utanç

Psikanaliz bu bakımdan hümanist psikolojiden çok da uzak değildir. Bu yaklaşımda utanç ve mütevazilik arasında açık bir ayrım yapılmıştır. Bu iki durumun da sahip olduğu bir ortak yan, diğer insana karşı bir engelleme hissi bulunmasıdır. Utanç söz konusu olduğunda kişi bir açıdan açıkta kalmış ya da çıplak ve savunmasız hisseder, mütevazilik ise kişinin mahremiyetinin kırıldığı anlamına gelir.

Bir sır olarak tutmak istediğiniz bir şey açığa çıktığında utanç hissedersiniz. Ayrıca çok resmi bir durumda, toplum içinde konuşurken bazı önemli bilgileri aniden unutursanız da utanırsınız. İnsanların bu konuda uzman olduğunuzu düşünmesini istediniz, ancak şimdi insanlar o kadar da fazla şey bilmediğinizi açık bir şekilde görüyor! Savunmasız kaldınız!

Diğer yandan, mütevazilik hissi biri kişisel mahremiyetinizin başladığı noktaya girmeye çalıştığında ortaya çıkar, özellikle de bunu yapması için izin vermediyseniz. Bunun bir örneği üstünüzü değiştirirken birinin size baktığını fark etmek olabilir. Bir diğer örnek ise insanlar size sorduğunda kişisel hayatınız ile ilgili özel bilgileri paylaşmak istememektir.

Bu sizi utanmış hissettirmekten ziyade hakarete uğramış hissettirir. Herhangi birinin çıplak vücudunuzu görmesini ya da özel hayatınız ile ilgili bilgiye sahip olmasını istememiştiniz ancak şimdi bu şeyler diğer insanların gördüğü şeyler haline geldi. Bu utanç duymanıza yol açmaz, onun yerine bu haksızlık karşısında öfkelenirsiniz,  çünkü biri size istekleriniz dışında ya da rızanız olmaksızın bir şey yapmıştır.