Mizah Anlayışı: Dünya Çapında Aynı mı?

Bazı şakaların sizin için neden hiç komik olmadığını hiç merak ettiniz mi? Mizah anlayışınız nasıl? Her ülkede aynı mı? Bugünkü yazımızı okuyup görelim.

Her ülkede mizah anlayışı aynı mı yoksa farklı mı? Mendiburo ve Páez (2011) tarafından yapılan bir araştırmaya göre mizah, kültürün evrensel bir bileşenidir. Ancak, her birinin bunu nasıl gösterdiğine göre değişir. Alford ve Alford’a (1981) göre bu gösteriler farklı nesneler ve şekiller aracılığıyla yapılır.

Yine de tüm kültürlerin mizahında ortak unsurlar var. Örneğin Mendiburo ve Páez, komik uyaranların çoğunun bir şekilde uyumsuz, alışılmadık, beklenmedik, şaşırtıcı veya sıra dışı olan görüntüler, fikirler, metinler veya eylemlerle ilgili olduğunu belirtti.

Diğer bir deyişle, genel anlamda insanları güldürebilen durumlar, yaklaşımlar veya fikirler vardır. Bununla birlikte, her ülkenin kendine özgü bir mizah türü vardır. Bu, bir ulusun insanları için komik olan bir şeyin diğerine tamamen sıkıcı olabileceği anlamına gelir. Gördüğünüz gibi mizah çok kişisel bir şey. Öyleyse her ülkenin mizah anlayışı nedir? Araştırma bunun hakkında ne diyor? Bu makalede bahsedeceğimiz konu da tam olarak budur.

Mizah anlayışı dünya çapında aynı mı?

Oxford Learner’s Dictionary’ye göre mizah, komik olan şeylere gülme yeteneğidir. Şimdi, Merriam-Webster sözlüğüne göre, mizah duygusu, birisine komik şeyler söyleme ve olayların komik tarafını görme yeteneği veren bir kişiliktir. Mizah duygusunun belirli bir tanımı olmasına rağmen, bunun dünya çapında bir tanımı yoktur. Gerçek şu ki, mizah inanılmaz derecede özneldir ve bu da onun doğru bir tanımını yapmayı zorlaştırır.

Dahası, herkesin mizah anlayışı yoktur. Bu talihsiz bir durumdur, çünkü onu uygulamak ve uygulamaya koymak, gülmek, mutlu hissetmek ve genel olarak mutlu olmak gibi büyük faydalara yol açar. Charlie Chaplin’in bir zamanlar dediği gibi, “Kahkahasız bir gün boşa harcanmış bir gündür.”

Üstelik her ülkede mizah anlayışının tamamen farklı olduğunu söylemek de doğru olacaktır; bu durum söz konusu olduğunda, bazı ulusların ortak noktaları bile olabilir, ancak bir bütün olarak mizah, daha çok bireysel olma eğilimindedir. İki insanın tam olarak mizah anlayışına sahip olmaması gibi, aynı şey ülkeler için de geçerli. Her şey bireysel farklılıklar ile sosyal ve kültürel farklılıklarla ilgilidir.

Bu anlamda, kültür, toplum ve diğer değerler bir kişinin mizah anlayışını etkileyebilir. Muhtemelen bunu seyahat ederken veya yabancı biriyle tanışırken deneyimlemişsinizdir. Örneğin, hiç bir yabancıya yerel bir şaka söylediğiniz oldu mu? Bunu yaptığınızda onlar da gülmedi mi? Ya da başka bir ülkede hiç komik bulmadığınız bir fıkra anlatan oldu mu? Bu gerçekten de çok oluyor. Bununla birlikte, daha sonraki bölümlerde de göreceğiniz gibi, tüm kültürlerde ortak unsurlar vardır.

Mizah anlayışı ölçülebilir bir şey mi?

Mizahın ölçülebilir olduğunu biliyor muydunuz? Mizah Tarzları Anketi adı verilen bir araç aracılığıyla bu ölçüm gerçek olabiliyor. Bu, uyguladığınız mizah türünü bilmenizi sağlayan 32 soruluk bir testtir.

Bu ölçeğe dahil edilen kategoriler ise; ilişkisel mizah (bir gruba ait olmayı pekiştirmek için kullanılır), kendini onaylayan mizah (kendini abartmaya dayalı), agresif mizah (başka bir kişiye odaklanmış) ve kendini diskalifiye etme (kendi kendine ironiye odaklanmış). Bu nedenle, her ülkenin bir diğerinden daha belirgin bir mizah türü vardır.

Mizah anlayışı farklılıklarına örnekler

Hollandalı profesör Geert Jan Hofstede bu konuda ilginç bir çalışma yaptı. Coğrafi bölgeye göre mizah anlayışının nasıl değiştiğini inceleyecek şekilde uzun yıllar süren bir çalışma yaptı. Bu çalışmasından yola çıkarak verebileceğimiz bir örnek üzerinde duracak olursak:

Hofstede, büyük bir mizah anlayışı olan eski Başkan Ronald Reagan’ın bir konferans vermek için Japonya’ya gittiğini söylüyor. Konuşmasını yaparken, çevirmenin izleyicilere çevirdiği ve sonuç olarak da yüksek sesle güldüğü bir şaka yaptı .

Bundan sonra, başkan çevirmeni tebrik etti ve şakasının anlamını Japonlar için nasıl bu kadar iyi yorumlayabildiklerini sordu. Tercüman da biraz rahatsız hissederek cevap verdi: “Efendim, şakayı hiç değiştirmedim. Sizin söylediğiniz gibi yorumladım.” Gördüğünüz gibi, burada tartıştığımız konuya harika bir örnek bu.

Her ülke için bazı mizah anlayışı örnekleri

Her ülke için mizah anlayışı nasıl? Mizah araştırmacısı ve Nebrija Üniversitesi San Rafael-Nebrija Sağlık Bilimleri Bölümü profesörü, Begoña Carbelo, bu sorunun cevabına katkıda bulundu. Ona göre, Amerika Birleşik Devletlerindeki insanlar şakalardan daha fazla anekdot anlatma eğiliminde. Ayrıca Amerikalıların çizgi romanlara ve çizgi filmlere daha çok değer verdiğini gördü. Ayrıca, araştırmada; Amerikalıların mizahı zorluklarla başa çıkma mekanizması olarak kullanma eğiliminde oldukları görülmektedir.

Hofstede’ye göre, örneğin Japonlar, kendileri hakkında sık sık şaka yapmazlar. Öte yandan, Yahudiler ve İskoçlar bunu yapıyor. İngiliz bireylere gelince, onlar daha çok ironiye ve entelektüel akıl oyunlarına güveniyorlar ve mizah anlayışlarını her şeyden önce dikkat çekmek için veya statü göstermenin bir yolu olarak kullanıyorlar.

Ek olarak, İngilizler, araştırmacının belirttiği gibi, komik olmayı pek umursamıyorlar. Bunun yerine, mizah anlayışları zor durumların üstesinden gelmelerine izin veriyor. İspanyolların mizah anlayışı ne durumda peki? Uzmanlara göre, mizah anlayışları daha çok ben-merkezlidir, sıklıkla çiftli anlamlar ve bol miktarda şaka kullanırlar.

Ortak öğeler

Mizah anlayışının her ülkede farklı olmasına rağmen, son araştırmalar mizahın aslında düşündüğümüzden daha evrensel olduğunu gösteriyor. Örneğin, geleneksel çizgi roman hikayeleri Molière, Shakespeare veya Cervantes gibi komedilerde bulabileceğimiz aynı abartılı anlatımlara ve alaylara dayanır.

Son düşünceler

Gördüğünüz gibi mizah anlayışı yerine göre çok değişiyor. Bu değişim, muhtemelen diğer yabancılardan gelen şakaları neden anlamadığınızı veya şakalarınıza neden gülmediklerini açıklar. Her ülkenin kültürü ve tarihi bunda büyük etkiye sahiptir; oradaki insanların neyi komik bulduğunu gerçekten anlamak için her yerin geleneklerini, varoluş biçimini, toplumunu, normlarını ve değerlerini dikkate almak önemlidir. Farklı mizah türleri olsa da akılda tutulması gereken ortak unsurlar veya temel sütunlar vardır.

Örneğin, Martin’e (2007) göre gülmek için söz konusu uyarıcının sizi ciddi olmadığını düşünmeye sevk eden bir yönü olmalıdır. Size eğlenceli bir şeyden bahsettiklerini anlamanız için bu gereklidir.