Beyindeki Ansefalonun Anatomisi
Bu yazımız, merkezi sinir sisteminin üst bölgesini oluşturan ansefalonun anatomisi hakkında. Bu organ kafatasının içinde bulunur ve görevleri bilgiyi işlemek ve birleştirmek, mantık yürütmek, yargı oluşturmak ve davranışların kontrolüdür. Fizyolojik olarak dağılımına bakacak olursak, üç ayrı bölüme ayırabiliriz: ön beyin, orta beyin ve arka beyin.
Beyin bölümünlerinin her birinin farklı işlevleri ve görevleri vardır. Ansefalonun fonksiyonları arasında en önemli olanı vücudun eylemlerini kontrol etmek ile dıştan gelen ve içsel var olan bilgileri almaktır.
Böylece beynin, fiziksel ögelerle psikolojik ögeleri ilişkilendirmekle sorumlu bölgesidir. Ayrıca, beyindeki bilgileri duyular aracılığıyla dışarıdan alınan bilgilere uyumlamakla da görevlidir.
Ansefalon beyinde oldukça geniş bir alanı kaplar. Hatta insan beyninin en hacimli yapısına sahiptir. Bu yüzden de binlerce farklı kısımdan oluşur.
Ansefalonun anatomisi – ön beyin
Ön beyin adı üstünde beynin ön kısmıdır. Bu yüzden gebelik döneminde embriyoda gelişen ilk bölümlerden biridir. Ayrıca ön beyinde bu kısmı kaplayan iki bölüm daha vardır: telensefalon ve diensefalon.
Telensefalon
Telensefalon ön beynin üst ve en iri kısmıdır, somatik (bedensel) ve istem dışı çalışan entegrasyonun en üst seviyesini temsil eder.
Bu bölge amfibilerde ve memelilerde farklıdır. Amfibilerde son derece gelişmiş bir koku soğancığından oluşurken, memlilerde ise iki serebral yarımküre vardır. Ayrıca, telensefalonun içinde şu loblar vardır:
- Oksipital. Görsel duyumsal işlemleri yürütür.
- Paryetal. Bu lob hassas ve kinesik bilgileri işler.
- Temporal. İşitsel işlemleri yürütür.
- Frontal. Bu da yargı, mantık, algı ve motor kontrolü gibi yüksek kapasiteli fonksiyonları yerine getirir.
- Çizgili beden. Serebral korteks ile bazal gangliyadan gelen bilgileri alır.
- Rinosefalus. Bu da kokuyla ilgili bölgedir.
Yani, telensefalon birden fazla beyin bölgesinden oluşur ve bu yüzden de birden fazla zihinsel işlevi vardır. Duyulardan ve beynin diğer bölümlerinden gelen bilgiyi işlemek en önemli özelliğidir. Bunun yanı sıra, frontal lobdaki daha incelikli işlevleri yerine getirmekte de payı vardır.
Diensefalon
Diensefalon ön beynin başka bir bölgesidir. Telensefalonun alt tarafından orta beyin ile birlikte alt sınıra kadar uzanan bir alanı kaplar. Bu yapı beynin çok önemli unsurlarını içerir. Başlıcaları talamus ve hipotalamustur.
- Hipotalamus. Bu, otonom içgüdüsel fonksiyonları ve cinsel dürtüleri kontrol eden ve talamusun tabanında yer alan küçük bir organdır. Ayrıca iştah, susama ve uyku düzenlemesinde önemli rol oynar.
- Talamus. Bu diensefalonun en büyük ve önemli kısmıdır çünkü esas görevi koku dışındaki tüm duyulardan bilgi toplamaktır. Serebral korteksle doğrudan bağlantılı olduğu için duyguların gelişiminde önemli bir rolü vardır.
- Subtalamus. Bu, talamus ile hipotalamus arasında yer alan ufak bir bölgedir. Büyük bir kısmı gri maddeden oluşur ve beyincik ile kırmızı çekirdekten gelen bilgileri alır.
- Epitalamus. Talamusun üst kısmında bulunan bu bölge, epifiz bezi ile habenular çekirdekten oluşur. Epitalamus limbik sisteme aittir ve melatonin üretiminden sorumludur.
- Metatalamus. Epitalamusun üstünde bulunan bu yapı sinir sinyalleri için bir geçit görevi görür. Bunlar da alt beyin sapı ile işitsel korteks arasında dolaşır.
Üçüncü karıncık
Son olarak, üçüncü karıncık da diensefalonun üst kısmındaki kraniyalsefalik darbelere karşı tampon görevi görür ve böylece diensefalonun alt bölgesini korur.
Ansefalonun anatomisi – orta beyin
Orta beyin beynin merkez bölgesidir ve beyin sapının üst kısmını oluşturur. Varol köprüsü ve beyincik ile diensefalon arasındaki bağlantıyı kurar. Ayrıca orta beyinde üç ana bölge vardır:
- Önce gelen. Tuber cinereum, sonradan gelen delikli maddeyle birlikte bu bölgede yer alır. Yani, oküler motor sinirin köküne dayanan ufak bir oyuğu vardır.
- Lateral. Bu da üst konjunktival kol ile optik kemerden oluşur. Fonksiyonu yumru kökler ile genikulat cisimler arasındaki bağlantıyı kurmaktır.
- Sonra gelen. Görsel refleksleri modüle eden ön ve üst çiftlere bölünmüş yuvarlak tepeler şeklindeki dördüz tümseciklere ev sahipliği yapar. Ayrıca, işitsel refleksleri modüle eden alt ve arka çiftler de buradadır.
Orta beynin esas işlevi; motor dürtüleri, serebral korteksten beyin sapı köprüsüne ya da beynin üst bölgelerinden alt bölgelerine taşıyarak kaslara ulaşmasını sağlamaktır. Yani, duyusal dürtüleri ve refleksleri iletir ve omuriliği talamusa bağlar.
Ansefalonun anatomisi: Arka beyin ya da rombensefalon
Rombensefalon ya da arka beyin beynin alt kısmını oluşturur. Dördüncü serebral ventrikülü çevreleyerek omuriliğin aşağısına kadar uzanır. Hatta beyincik ile yumrunun bulunduğu metensefalonu ve medülla oblongatanın olduğu miyelansefalonu barındırır.
Metensefalon
Bu beynin ikinci keseciğidir ve rombensefalonun üst kısmını yapılandırır. Ayrıca, beynin fonksiyonlarında önemli yer tutan iki ana bölgeyi de içerir: beyincik ile yumrucuk.
- Beyincik. Duyumsal ve motor yolları birleştirmekle görevlidir. Omurilik ile beynin üst kısımları arasındaki bağlantıyı kurmaya yarayan sinir bağlantılarıyla dolu bir bölgedir.
- Ekstrüzyon. Medülla ve orta beyin arasında barınan beyin sapının bir bölümüdür. Yani asıl görevi beyin sapına benzer fakat aynı zamanda orta beyin ile beynin üst yarımkürelerini bağlamakla yükümlüdür.
Miyelansefalon
Miyelansefalon rombensefalonun alt kısmıdır ve omirilikten beyne gelen uyarıları ileten koni şeklindeki bir yapıya sahip medülla buradadır.