Felç: Nedenleri Ve Türleri
Felç, bir tür serebrovasküler patolojidir. Felç vakaları, bütün nörolojik hastalıkların %50’sini temsil ederler. Buna ek olarak, dünya üzerinde kalp hastalığı ve kanserden sonra en başta gelen üçüncü ölüm nedenidir.
Kan damarları üzerindeki patolojik bir gelişmenin neden olduğu birtakım nörolojik değişiklikler beyinde anormalliklere neden olur. Beyin sabit bir kan akışına ihtiyaç duyar. Bu nedenle, belirli bir bölgede kan akışı birkaç dakikalığına bile dursa beyin hasarı oluşur. Bu sorun devam ederse eğer, nöronal nekroz devam eder ve geri dönüşü olmayan bir hasara neden olur.
Ayrıca bakınız: Uyku Felci: Korkunç Bir Deneyim
Serebrovasküler bir patolojinin neden olduğu hasar nasıl tespit edilir?
Bir yandan, doktorlar ve nörologlar beyinde meydana gelen hasarı tespit etmek için radyolojik testlere başvurabilirler. Örneğin, tomografi ya da MR taramaları, etkilenen beyin yapıları hakkında bize çok fazla bilgi sunabilir.
Buna ek olarak, bir psikoloğun nörolojik muayenede bulunması da çok önemlidir. Bu şekilde, radyolojik testlerin tespit edemeyeceği türde kanıtlar bulunabilir; örneğin, davranış değişiklikleri. Her iki teknik de toplamda daha eksiksiz ve titiz bir teşhis için gereklidir.
Bir felcin özellikleri
Daha önce de belirttiğimiz gibi, felç, bir tür serebrovasküler patolojidir. Damarsal mekanizmaların beyin hasarı ürettiği bir grup heterojen bozukluktan meydana gelir. Beyin taraması tekniklerinin artan kullanımı nedeniyle felç vakalarının görülme sıklığı son yıllarda artmıştır. Zira söz konusu teknikler felcin teşhis edilmesini kolaylaştırmıştır. Bunun yanı sıra, yaşam tarzı seçimleri de bireylerde felç oluşma riskini arttırır.
Felçlerin temel risk faktörleri, kan damarlarındaki yağ birikimini, kireçlenmeleri ya da esneklik kaybını tetikleyen süreçlerle bağlantılıdır. Yani, hipertansiyon, kolesterol, diyabet ya da tütün kullanımı gibi. Felç genellikle yaygın olarak 60 yaş üstü bireylerde görülür. Kosto vertebral açı hassasiyeti, beynin bir bölümünde kan akışının durmasına neden olur. Bir süre boyunca yaşanan bu oksijen eksikliği de beyinde doku hasarına ya da ölümüne neden olur.
Ayrıca bakınız: Her Şey Korkunç Bir Baş Ağrısı ile Başladı: Felç Nedir?
Serebrovasküler kazalar nasıl ortaya çıkar?
Felç semptomları genellikle ağrısız ve geçicidir, bu nedenle genellikle teşhis edilemezler. Bununla birlikte, belirtiler genellikle vücudun, etkilenen beyin yarımküresinin karşısında kalan yarısında ortaya çıkar. Örneğin, beynin sağ tarafındaki kan akışında bir azalma varsa, sonuçlar vücudun sol yarısında ortaya çıkma eğilimindedir.
Buna ek olarak, vücudun bir yarısında (yüz, kollar, bacaklar vb.) genellikle güç kaybı ya da uyuşma yaşanır. Bir veya her iki gözde birden, kısmi ya da komple ani görme kaybı yaşanabilir. Konuşma ya da anlama güçlüğü de yaygındır.
Felç türleri
Felç, normal serebral kan akışında bozulmalara neden olur. Buna da serebral ölü doku oluşumu denir. Tıkanıklık (iskemik felç) ya da kanama (hemorajik felç) serebral doku oluşumuna neden olur. Gelin birlikte her iki türü de daha derinlemesine inceleyelim.
İskemik felç (tıkanıklık)
İskemik felcin nedeni, bir kan damarının tıkanması nedeniyle kan akışının kesilmesidir. Bir pıhtı, kan damarları aracılığıyla beyin yönünde hareket eder. Damar içerisinde bir noktada sabitlenir ve tıkanıklığa neden olur. Beyne daha az kan ulaştığında, bu daha az oksijen olacağı anlamına gelir. Böylelikle, yetersiz kan akışı olan bölgede hasar meydana gelir.
Bu türde bir felcin nedenleri arasında sistemik sulama eksikliği, kan pıhtılaşması ya da damar tıkanıklığı yer alır.
- Kan pıhtılaşması: Bir kan pıhtısı bir ateromla (katılaşmış bir yağ tabakası) üst üste geldiğinde beyindeki bir kan damarını daraltır. Aniden ortaya çıkabilir.
- Damar tıkanıklığı: Kalpte oluşan bir topak ya da başka bir damarı tıkayan pıhtının bir parçası, kan dolaşımında serbest kalır ve uzaktaki bir damarı tıkar.
Hemorajik felç (kanama)
Hemorajik felç vakalarındaki ölüm oranı iskemik felç vakalarına ait orandan daha yüksektir. Hemorajik felçten muzdarip olan insanların yaklaşık %30 ila %50’si, felci takip eden ilk aylarda ölmektedir.
Hemorajik felçler daha şiddetlidir, çünkü dökülen kan da beyinde hasara neden olabilir. Yani, bu gibi durumda, kanamanın kendisi de zararlı bir faktördür. Bir damar zayıflar ve yırtılır, bu da felce neden olur. Anevrizmalar ve hipertansiyon, bir damarın yırtılmasına neden olabilen iki mekanizmadır.
- Anevrizma: Anevrizma, bir kan damarının genleşmesi, genişlemesi ve bölgesel olarak şişmesidir. Kan damarı duvarında doğuştan gelen bir zayıflığın sonucudur. Sonuç olarak, kan subaraknoid alana dolmaya başlar. Kafatası, bu yeni kana yer temin etmek için hacmini değiştiremez ve kafa içi basınç artar. Bu da ciddi yan etkilere neden olur.
- Hipertansiyon: Hipertansiyon intraserebral kanama riskini artırır. Bu durumda, kan beyne salınır ve farklı noktalara zarar vermeye başlar. Bireyin hipertansiyondan ölme olasılığı %80’dir. Bitkisel hayat girme riski ise oldukça yüksektir.
Serebrovasküler kazaların görülme oranı şu anda 64 yaşın üzerindeki nüfusun %3.5’ini oluşturur. 65 ila 74 yaş arası erkeklerin felç geçirme olasılığı ise daha yüksektir. Bununla birlikte, 75 yaşından sonra, kadınlar arasında risk önemli ölçüde artar.