Duygusal Bağımlılığa Neden Kapılıyoruz?
İster erkek ister kadın, ister genç ister yaşlı olalım her birimiz, kendimizi duygusal bağımlılığa dayalı bir ilişki içinde bulabiliriz. Bazen, bu tür şeylerin bizim başımıza gelemeyeceğini düşünüyoruz. Ama hatırlamaya değer bir şey var ki bu ilişkilerdeki insanlar da asla bu tür bir karanlık kuyuya düşeceklerini düşünmüyordu.
Bu yüzden, ifadelerimizin çok radikalleşmesine izin vermeden önce, kendimize bir şey soralım. Bağımlılığa dayalı bir ilişkiye bizi götüren şey ne? Bu ilişki türünde neler hissediyoruz? İlişkimizin bağımlılığa dayalı olup olmadığını nasıl fark edebiliriz?
Bir yandan, baskın-bağımlı bir ilişkinin ne olduğunun farkında olursak, böyle bir ilişkide olup olmadığımızı daha kolay görebiliriz. İşlevsel olmayan bir bağın parçası haline gelsek de. Bu durumu değiştirmek için bize daha fazla güç sağlayabilir. Başkalarının ne zaman bu tür bir sıkıntıda olduğunu da tespit edebiliriz. Ayrıca, onları uyarmaya çalışabiliriz.
Bizi bağımlılığa dayalı bir ilişkiye yönelten nedir?
Hepimizin kendimiz ve eşimiz hakkında karşılanmasını istediğimiz beklentilerimiz var. Bu fikirler sosyal ve kültürel inançlardan etkilenir. Bizim durumumuzda, mutlu olmak için romantik bir ortağa sahip olmamız gerektiğini öğrenmişizdir. Ayrıca partnerimizin diğer her şeyden önce gelmesi gerektiğini de öğrenmişizdir (Castelló, 2006).
Bizi tamamlamak için sürekli olarak romantik ilişkiler ararız, böylece boşluklarımızı doldurmaya çalışırız. İçimize bakmak yerine mutluluğu dışarıda arıyoruz. Bu, kendi kendimize yetmeyeceğimize inanmamıza neden olur. Korkularımızı besler ve bunları örtbas etmek için başkalarına bakarız.
“Eğer kendi varlığımızın yeterli olduğunu hissetmiyorsak, başkalarına bağımlılık yaratırız. Ve eğer başkalarına bağımlıysak, kendimiz özgür olamayız.”
– Villegas
Öte yandan, sevgi bağları kurma şeklimiz, çocukluk döneminde bağlanma davranışlarını deneyimleme biçimimizle son derece uyumludur (Guix, 2011). Örneğin, aşırı korunmuş isek kendimizi güvensiz hisseder ve bizi koruyacak insanları ararız. Aksine, eğer az sayıda duygusal bağ geliştirmiş isek ya da hiç bir şey yapmazsak, umutsuzca bize ihtiyacımız olan sevgiyi vermesi için birilerini ararız.
Armut dibine düşer
Ebeveynlerimizde gördüğümüz ilişki türü de romantik ilişkilerimizi etkileyecektir. Örneğin, eğer çocukluğumuz sırasında aşk ve kötüye kullanımın el ele geldiği hâkimiyet ve bağımlılığa dayalı bir ilişki gördüysek, yetişkin olarak aynı tür ilişkiler kurmamız muhtemeldir. Özellikle de bunu koruyan mekanizmaları ilk elden bildiğimiz için.
Her iki durumda da ideal olan şey, bizi tamamlamak için diğer yarımızı aramamaktır. Çünkü böyle bir şey yok. Gerçek şu ki, her birimiz eksiksiz ve bütünüz. Kendi mutluluğumuzdan biz sorumluyuz. Ayrıca, partnerimizle nasıl etkileşim kurmak istediğimizi seçme konusunda kendi kriterlerimizi oluşturmalıyız. Başka bir şablonun bizi çok fazla etkilemesine izin vermemeliyiz. Bir ilişkide istediğimiz ve istemediğimiz şeylerin açık olması önemlidir.
Bu tür ilişkilerde neler hissediyoruz?
Bağımlılığa dayalı bir ilişki içinde kendimiz olamayız. Sınırlı ve iptal edilmiş hissederiz kendimizi, her zaman partnerimizi memnun etmeye ve üzmemeye uğraşırız. Anksiyete, güvensizlik, suçluluk ve korku yaygın olarak kullanılan duygulardır. Bunlar, düşük benlik saygısı ürünü olabilecek “belirtilerdir”. Birey, değersiz ya da eşine karşı düşük seviyedeymiş gibi hissedebilir. Diğer kişiye aşırı derecede ihtiyaç duyar ve yalnızlıktan korkar ya da buna tahammül edemiyordur.
“Eğer kendimiz olmazsak, eğer sadece başka bir insanla var olabiliyorsak, eğer bir yansımaysak, benlik saygımız ışığın açık mı yoksa kapalı mı olduğuna bağlı olur. Ay gibi; güneşten gelen ışıkla aydınlanmadığında, sanki yokmuş gibi.”
– Villegas
Dahası, zehirli bir ilişkide olduğumuzda, gerekenden fazlasına tahammül etme eğiliminde oluruz. Bizi değersizleştiren nahoş yorumlara, ayrımcı bakışlara ve sessiz muameleye, kınamaya,kişisel alanımızın işgal edilmesine, kontrol amaçlı sorulara, yalanlara vs. katlanırız. Sözlü ve bazen fiziksel saldırganlığa katlanırız.Zaman zaman, bir kişinin partnerinin idealleştirilmesi, davranışları için mazeretlere yol açar. Bu, yorgunluğu, sinirleri içerebilir, ellerinden gelenin en iyisini yapıyor vb. gibi şeyler söyleriz Çoğu zaman, kişinin değişeceğini düşünürüz. Diğer zamanlarda ise kalmamıza neden olan şey, dışarıda gördüklerimizdir.
İlişkimizin bağımlılığa dayalı olup olmadığını nasıl anlarız?
Yaşadığınız ilişkinin duygusal bağımlılığa dayalı olduğunu görmek kolay değil, ancak bu işlevsizliği her zaman yansıtan gösterge ve işaretler vardır. Örneğin, duygularımız açık bir ipucudur. Kendi duygularımız, ilişkinin iyi gitmediğini bize gösterebilir. Sağlıklı bir ilişkide, korkmamalı ya da acı çekmemeliyiz.
“Duygular problemleri ortaya çıkarır, böylece mantık onları çözebilir.”
– Greenberg
Kendimizi bir ilişki içinde bulduğumuzda, bakış açımızı kaybedebilir ve partnerimizde sadece sevdiğimiz şeyleri görebiliriz.
Aslında, görmek istemediğimiz şeylere gözümüzü kaparız. Çoğunlukla uzun bir süre yanlış yolda olduğumuzda uyanırız (Grad, 2015). Bu nedenle, bizi iyi tanıyanların samimi tavsiyelerini dinlemek ve dikkate almak önemlidir. Yine de, önerilerine körü körüne ve sistematik olarak uymayın. Başkalarının “senin için doğru kişi değil, ayrılmalısın” dediğini duymaktan hoşlanmasak da. Bizi birü anlayamadıklarını düşünsek de… Haklı olabilirler.
Aşk, her şeyden önce özgür bir seçimdir…
Peki ama neden bize acı çektiren bir ilişkiye katlanıyoruz? Özellikle de özgür bir seçim olduğunu göz önüne alırsak, zira partnerimizin önemli bir güven ve destek kaynağı olduğunu ve koşulsuz kabul ettiğimiz bir kişi olduğunu düşünmüşüzdür.
Durum böyle değilse, bu dinamiği kırmak veya durumu yeniden gözden geçirmek gerekli olabilir. Gerçek şu ki, güven ve saygıya dayanan, bağımlılık veya ızdıraptan uzak sağlıklı bir ilişkiye sahip olabiliriz. Bunun için sorumluluğun bir kısmının kendimizde olduğunu akılda tutmak önemlidir. Diğer kişinin yaptıklarından sorumlu değiliz, ancak yaptığımız şeyden biz sorumluyuz. Değişirsek (harekete geçin veya yardım isteyin), durum da değişecektir.