"Anne Sana İhtiyacım Yok": Çocuklarda Kaçınmalı Bağlanma
Bağlanma, ilişkilerde önemli rol oynayan yoğun bir duygusal bağ oluşturmaktır. Bazı zararlı türleri olmasına rağmen bağlanmanın kendisi sağlıklıdır ve gereklidir. İnsanın hayatını şekillendiren en önemli dönemlerden birinde, çocuklukta gelişir. Yani bu dönemdeki herhangi bir ihmal ya da zararlı davranış sonucunda kaçınmalı bağlanma ortaya çıkabilir.
Eğer yetiştiğimiz çevre böyle bir durumun gelişmesine neden oluyorsa sağlıklı ilişkiler kurmakta zorluk yaşayabiliriz. Ancak, yetişkinliğe kadar bütün bu sorunların farkında olmayız. Hatta bağlanma şekilleri yüzünden farkında olmadan sorunlar yaşayan birçok yetişkin vardır.
Çocukluğa geri dönersek, çocukların içine doğdukları çevreye nasıl uyum sağladığını inceleyelim. Bu nedenle eğer anne babalar fazla yakın ya da mesafeliyse bununla mücadele için savunmacı yöntemler geliştirilir. Bunlardan biri de kaçınmalı bağlanmadır.
Ainsworth’un kaçınmalı bağlanma deneyi
Mary Ainsworth bağlanmanın 3 türünü tanımlamasını sağlayacak pek çok araştırma yürüttü. Kaçınmalı, güvenli ve ikircikli. Bunlardan sadece güvenli bağlanma “ideal” olanıdır. Diğerleri işlevsiz olarak değerlendirilebilir.
İlk bağlanmayla ilgili araştırmalarda- ki biz bugün bundan söz edeceğiz- Ainsworth “geri durum” dediği bir deney yaptı. Bu deneyde bebekleri annesinden ayırdığında davranışlarını gözlemledi.
Deney sonucunda Ainsworth’un elindeki sonuç ilginçti. Bebekler çabucak sinirleniyorlardı, diğer bir deyişle öfkelenmeye meyilliydiler. Ancak çocukların genelde yaptığından farklı bir şey oldu: annelerine ihtiyaç duydukları halde bebekler annelerini aramadı.
Örneğin güvenli ve sağlıklı bir bebek annesi yanından ayrıldığı zaman ya da uzaklaştığı zaman kolayca ağlamaya yatkındır. Ancak anne geri döndüğü zaman ağlamayı keser ve yeniden güvende hissedip mutlu ve sakin olurlar.
Ancak kaçınmalı bağlanması olan çocuklar böyle davranmaz. Bu çocuklar duyarsız davranır. Annenin geri dönüp dönmemesine aldırış etmezler. Bu nedenle her çocuğun ihtiyacı olan güveni veremez anne.
Eğer çocuk anne babasına ulaşmak istediği anda reddedilirse veya anne baba onun duygusal ihtiyaçlarına cevap vermezse çocuğun kaçınmalı bağlanma psikolojisi olması daha muhtemeldir.
Ainsworth’un deneyiyle ilgili en ilginç noktalardan biri de bu türden bağlanma sorunu olan çocukların annelerini tam anlamıyla reddediyor olmaları. Fakat yabancılarla arkadaş canlısı ve daha sosyal davranışlar sergiliyorlar. Bunun nedeni Ainsworth’e göre bebeklerin duygusal ihtiyaçlarını annelerine anlatmayı öğrenmemiş olmaları veya yaptılarsa bile işe yaramamış olması ve bu yüzden onlara ihtiyaçları olmadığını öğrenmeleridir.
Kaçınmalı bağlama ve yetişkinlikte ortaya çıkardığı sonuçlar
Öte yandan korkulu kaçınmalı bağlanma sorunu olan kişiler başkalarıyla çok yakın ilişkiler kurmak ister. Fakat korku her zaman galip gelir. Çünkü içlerinde çok güçlü ve incitici bir korku olduğundan başka insanlara güvenmek onlar için zordur. Başkalarıyla biraz yakınlık kurmayı başardıklarında huzursuz hissederler.
Kaçınmalı bağlanma sorunu olanlar duygularını ifade etmek konusunda büyük zorluk yaşar. İnsanlarla bağ kurmayı reddetmeleri olası bir reddedilmeden kendilerini koruma stratejisinden başka bir şey değildir. Kendilerini korumayı öğrenir ve anne babaları olmadan korunmayı başarırlar. Bu nedenle kendi kendilerine yetmeye başlarlar. Fakat öyle görünmese de aslında bu durumdan oldukça acı çekerler.
Çocuklarda kaçınmalı bağlanma akranlarından kendilerini izole ettiklerinin bir uyarıcı işaretidir. Bazen agresif ve tahammülsüz olurlar. Ergenlikte bu izole hali sergiler ve akranları arasında fark edilmezler.
Çocukluk hayatın çok önemli bir dönemidir. Güvenli bir bağ oluşturmak ve korumak çocuğun sağlıklı ilişkiler kurabilen bir birey olmasını sağlar. Eğer böyle ilerlemezse çocuklukta kendilerini korumak için öğrendikleri stratejilerle devam ederler. Bu da gittikçe dayanılmaz bir duruma dönüşür.